Tự nói chuyện một mình có phải là dấu hiệu của bệnh tâm lý?

Rất nhiều người có thói quen tự nói chuyện một mình, có thể là suy nghĩ trong đầu hoặc nói ra thành tiếng. Thói quen này giúp ích rất nhiều trong việc rèn luyện trí não, giảm căng thẳng, tăng khả năng tập trung và phán đoán. Tuy nhiên, tự nói chuyện với chính mình đôi khi cũng là dấu hiệu của các bệnh tâm lý, tâm thần.

Tự nói chuyện một mình liệu có bình thường?

Ngoài việc trò chuyện với ai đó, không ít người có thói quen tự nói chuyện một mình. Có thể là nói chuyện trong đầu hoặc bộc lộ suy nghĩ bằng lời nói. Thực tế, đây là phản ứng hoàn toàn bình thường được gọi là độc thoại qua lời nói hoặc độc thoại nội tâm.

Thực hành nói chuyện một mình không hẳn là dấu hiệu bất thường, thậm chí đây là thói quen được khuyến khích thực hiện thường xuyên. Khi tự chuyện trò, bản thân sẽ hình thành động lực ở bên trong và có thể nhìn nhận sự việc/ khó khăn đang phải đối mặt một cách khách quan nhất.

Thông qua độc thoại, bạn sẽ hiểu hơn về chính mình, nhìn nhận vấn đề đang phải đối mặt và dễ dàng tìm ra cách giải quyết. Thay vì chìm đắm trong cảm xúc tiêu cực, tự nói chuyện với chính mình là giải pháp tốt nhất giúp gỡ rối những khó khăn, vướng mắc trong cuộc sống.

Các chuyên gia tâm lý đã dành nhiều thời gian nghiên cứu về lợi ích của thói quen tự nói chuyện với chính mình. Nghiên cứu cho thấy, thói quen này mang đến vô số lợi ích. Trong đó phải kể đến rèn luyện tư duy phản biện, giảm căng thẳng, gia tăng khả năng tập trung, tăng động lực,… Nhìn chung, tự nói chuyện một mình có thể cải thiện sức khỏe tinh thần một cách toàn diện.

Khi nào tự nói chuyện một mình là dấu hiệu bất thường?

Tự nói chuyện một mình là thói quen lành mạnh giúp cải thiện sức khỏe tinh thần và tư duy phản biện. Tuy nhiên trong một số trường hợp, hành vi này là dấu hiệu bất thường.

Tự nói chuyện một mình đôi khi là phản xạ không thể kiểm soát do các rối loạn bên trong não bộ. Sự mất cân bằng của nồng độ các chất dẫn truyền thần kinh và bất thường trong giải phẫu của não bộ khiến cho khả năng tư duy (nhận thức), giao tiếp, xử lý,… của bệnh nhân bị rối loạn.

Ranh giới giữa thói quen lành mạnh với hành vi bất thường rất mong manh. Để kịp thời thăm khám và điều trị, cần nhận ra sự bất thường thông qua các dấu hiệu sau:

1. Không thể kiểm soát suy nghĩ, lời nói của bản thân

Một trong những dấu hiệu bất thường đáng chú ý là không thể kiểm soát lời nói, suy nghĩ của bản thân. Thực tế, khi độc thoại dù là độc thoại nội tâm hay độc thoại bằng lời nói, bạn hoàn toàn có thể kiểm soát dòng suy nghĩ/ lời nói của mình một cách dễ dàng.

Tuy nhiên với những người có vấn đề tâm lý, não bộ bị rối loạn nên khả năng này sẽ bị ảnh hưởng. Các dòng suy nghĩ cứ xuất hiện liên tục chi phối mạnh mẽ đến cảm xúc, hành vi. Người bệnh có thể nói năng một cách mất kiểm soát, nội dung thường là những câu nói vô nghĩa, ngữ pháp lộn xộn, ngôn ngữ kỳ lạ.

2. Cảm xúc bất ổn

Ở khía cạnh tích cực, tự nói chuyện một mình giúp giải tỏa căng thẳng và gỡ rối những khúc mắc. Tuy nhiên, nếu trò chuyện với chính mình khiến cho cảm xúc trở nên bất ổn hơn, cần phải xem xét đến những vấn đề bất thường đi kèm.

Thông thường khi trải qua những biến cố trong cuộc sống, tinh thần sẽ trở nên bất ổn và mất một thời gian khá dài mới có thể hồi phục. Dù vậy, những người sức khỏe tinh thần tốt, cảm xúc sẽ nhanh chóng trở lại trạng thái cân bằng.

Cảm xúc bất ổn đi kèm với hành vi tự nói chuyện một mình là dấu hiệu đáng chú ý. Bản thân người bệnh có thể không nhận ra những triệu chứng bất thường. Gia đình, bạn bè nên quan sát và hỗ trợ bệnh nhân phát hiện sớm vấn đề để kịp thời thăm khám, điều trị.

3. Thường xuyên gặp ảo giác, hoang tưởng

Ảo giác, hoang tưởng là những triệu chứng tâm thần thường gặp ở bệnh nhân có các vấn đề bất thường. Ảo giác có thể là những âm thanh, hình ảnh, cảm giác không có thật nhưng người bệnh nhìn thấy, cảm nhận một cách rõ ràng.

Nhiều người nghe thấy âm thanh văng vẳng bên tai và đáp lại. Vì vậy, nếu nhận thấy người thân/ bạn bè tự nói chuyện một mình như đang đáp lại ai đó, hãy khuyên họ đến gặp bác sĩ trong thời gian sớm nhất.

Ngoài ra, một dấu hiệu khác cũng cần chú ý đó là hoang tưởng. Hoang tưởng được hiểu là niềm tin sai lầm, hình thành một cách vô lý không dựa trên cơ sở logic và các sự kiện diễn ra trong cuộc sống. Người bệnh có niềm tin rất mãnh liệt về suy nghĩ của mình và không bao giờ thay đổi – dù được những người xung quanh giải thích, đưa ra bằng chứng xác đáng.

Tự nói chuyện một mình chỉ là dấu hiệu bình thường khi bản thân kiểm soát được suy nghĩ, lời nói. Trường hợp đi kèm với ảo giác và hoang tưởng rất có thể là biểu hiện của các rối loạn tâm thần. Do đó, nên chủ động thăm khám nếu nhận thấy bản thân có các biểu hiện này.

Nếu bệnh nhân không nhận ra sự bất thường của chính mình, những người xung quanh cần phải hỗ trợ để kịp thời tìm gặp bác sĩ. Ảo giác, hoang tưởng để kéo dài sẽ khiến cho sức khỏe thể chất và tinh thần của người bệnh trở nên suy sụp.

4. Đi kèm với nhiều triệu chứng thể chất

Tự nói chuyện một mình sẽ là bất thường nếu đi kèm với các triệu chứng thể chất như đau đầu, mất ngủ, rối loạn kinh nguyệt, suy nhược, chán ăn hoặc ăn uống mất kiểm soát, thiếu năng lượng,… Những biểu hiện này “tố cáo” sức khỏe tâm thần đang gặp phải vấn đề bất thường. Do đó, nên xem xét thăm khám để được chẩn đoán và can thiệp điều trị kịp thời.

Các vấn đề tâm lý liên quan đến tình trạng tự nói chuyện một mình

Tự nói chuyện một mình có thể là tự nói chuyện trong đầu (độc thoại nội tâm) hoặc nói chuyện thành tiếng. Trong một số trường hợp, đây có thể là biểu hiện của các rối loạn tâm lý, tâm thần sau:

1. Trầm cảm

Trầm cảm hiện đang là một trong những vấn đề sức khỏe đáng lo ngại nhất hiện nay. Thống kê cho thấy, có khoảng 5% dân số mắc phải chứng bệnh này. Trầm cảm là rối loạn cảm xúc mà bệnh nhân rơi vào trạng thái khí sắc trầm buồn dai dẳng (ít nhất 6 tháng). Người bệnh thường trực cảm giác buồn bã, đau khổ, u uất, dễ xúc động và đôi khi khóc lóc không rõ nguyên do.

Trầm cảm có thể là bệnh nội sinh nhưng cũng có thể là kết quả của tổn thương tâm lý. Ở bệnh nhân bị trầm cảm, nồng độ serotonin ở khe synap sụt giảm nghiêm trọng. Đây là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến các triệu chứng tâm thần và thể chất.

Sau một thời gian, bệnh sẽ tiến triển nặng và phức tạp hơn. Ngoài khí sắc trầm buồn, bệnh nhân còn có biểu hiện loạn thần với hoang tưởng, ảo thanh, ảo giác,… Những triệu chứng này chi phối khiến bệnh nhân tự nhốt mình trong phòng và nói chuyện một mình. Đôi khi là tiếng cầu xin, khóc lóc, rên rỉ vì nghe thấy tiếng buộc tội.

Ngoài các triệu chứng tâm thần, bệnh nhân trầm cảm còn gặp phải các triệu chứng thể chất như mất ngủ, tăng cân/ giảm cân đột ngột, giảm trí nhớ, khả năng tập trung, rối loạn kinh nguyệt, đau đầu,…

2. Rối loạn hoang tưởng

Sức khỏe tinh thần chi phối rõ rệt đến cảm xúc và khả năng suy nghĩ. Những người tự nói chuyện một mình nhưng không thể kiểm soát lời nói rất có thể mắc phải chứng rối loạn hoang tưởng.

Rối loạn hoang tưởng đặc trưng bởi các hoang tưởng dai dẳng chi phối đến suy nghĩ, cảm xúc, hành vi của người bệnh. Hoang tưởng khiến cho chất lượng cuộc sống suy giảm, tăng mâu thuẫn trong các mối quan hệ. Bệnh nhân giảm khả năng tập trung và không thể hoàn thành tốt công việc như trước.

Nội dung hoang tưởng rất đa dạng nhưng thường gặp nhất là hoang tưởng bị hại, hoang tưởng ghen tuông, hoang tưởng được yêu, hoang tưởng tự cao,… Bệnh nhân thường có xu hướng lẩm bẩm một mình, nói những điều phi lý mà gần như không thể xảy ra.

3. Rối loạn lưỡng cực

Bệnh nhân rối loạn lưỡng cực đôi khi cũng có biểu hiện tự nói chuyện một mình. Rối loạn lưỡng cực hay hưng – trầm cảm là rối loạn cảm xúc có liên quan đến các yếu tố nội sinh. Bệnh lý này diễn biến theo từng giai đoạn, xen kẽ giữa các đợt trầm cảm và hưng cảm.

Trong cơn trầm cảm, bệnh nhân thường tự nói chuyện một mình do bị cảm giác tội lỗi chi phí. Đôi khi, xuất hiện hoang tưởng và ảo giác khiến người bệnh tự nói chuyện như đang đáp trả ai đó.

Hưng cảm là một trong những giai đoạn của rối loạn lưỡng cực. Nếu ở trầm cảm đặc trưng bởi cảm xúc giảm thấp thì trong cơn hưng cảm, cảm xúc tăng cao. Bệnh nhân vui vẻ lạ thường, hào hứng, phấn chấn và đôi khi kích động.

Ở trạng thái hưng cảm, một số bệnh nhân có xu hướng tự nói chuyện một mình. Có thể hát, làm thơ, đi lại với điệu bộ giống như diễu binh. Người bệnh có xu hướng nói năng lộn xộn do suy nghĩ dồn dập, nhanh chóng chuyển từ chủ đề này sang chủ đề khác.

4. Tâm thần phân liệt

Tâm thần phân liệt là rối loạn tâm thần nghiêm trọng với các triệu chứng điển hình như hoang tưởng, ngôn ngữ – tư duy thiếu tổ chức, loạn thần, ảo giác và cùn mòn cảm xúc. Bệnh nhân cũng có biểu hiện giảm nhận thức, đặc biệt là khả năng đánh giá, lập luận và giải quyết vấn đề.

Ở giai đoạn loạn thần, các triệu chứng của tâm thần phân liệt trở nên nghiêm trọng. Bệnh nhân gần như mất kết nối với thực tại, hành vi vô tổ chức, nói năng bất thường, đôi khi tự nói chuyện một mình. Người bị tâm thần phân liệt thường nói những câu không có ý nghĩa, đôi khi là ngôn ngữ kỳ lạ.

5. Các rối loạn liên quan đến stress

Stress là một phần tất yếu của cuộc sống có thể đến từ công việc, học tập hoặc các mối quan hệ. Trước các sự kiện sang chấn mạnh, não bộ sẽ có phản ứng rất mạnh dẫn đến nhiều rối loạn điều chỉnh. Các rối loạn này được gọi chung là rối loạn liên quan đến stress.

Trước sang chấn quá mạnh, tinh thần sẽ khó có thể ổn định. Người gặp phải các rối loạn liên quan đến stress sẽ có biểu hiện “ngây dại”, sững sờ cho đến kích động. Một số người lẩm bẩm, tự nói chuyện một mình, thường xuyên mơ thấy ác mộng và luôn đề phòng mọi thứ xung quanh.

Tự nói chuyện với chính mình – Làm sao để khắc phục?

Tự nói chuyện với chính mình là thói quen lành mạnh được các chuyên gia khuyến khích thực hiện. Độc thoại nội tâm và độc thoại bằng lời nói kích thích não bộ phát triển tư duy phản biện, khả năng đánh giá và nhìn nhận vấn đề. Bên cạnh đó, bản thân sẽ hiểu hơn về chính mình sau những cuộc độc thoại.

Tuy nhiên, tự nói chuyện một mình đôi khi là dấu hiệu của các vấn đề tâm thần. Nếu nghi ngờ, tốt nhất nên tìm gặp bác sĩ chuyên khoa để được đánh giá tâm lý và thực hiện một số xét nghiệm cận lâm sàng.

Tùy theo nguyên nhân mà bác sĩ, chuyên gia sẽ tư vấn phương pháp điều trị phù hợp. Trong hầu hết các trường hợp, hóa dược trị liệu là lựa chọn đầu tay. Bệnh nhân sẽ được chỉ định dùng thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm, thuốc chống loạn thần, thuốc điều chỉnh khí sắc,… để cải thiện các triệu chứng tâm thần và một số triệu chứng cơ thể.

Dùng thuốc sẽ được kết hợp với liệu pháp tâm lý để thay đổi cảm xúc, hành vi của người bệnh theo chiều hướng tích cực. Tùy theo tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân, chuyên gia sẽ lựa chọn phương pháp trị liệu tâm lý phù hợp.

Hiện nay, liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) được đánh giá mang lại hiệu quả cao nhất. Liệu pháp này bao gồm nhiều kỹ thuật và nhà trị liệu sẽ lựa chọn kỹ thuật phù hợp nhằm giúp cải thiện tình trạng sức khỏe cho bệnh nhân.

Một số trường hợp sẽ phải can thiệp thêm liệu pháp sốc điện và các phương pháp điều trị khác. Thực tế, điều trị các rối loạn tâm thần hiện nay còn nhiều hạn chế. Trong nhiều trường hợp, bệnh nhân phải sống chung với bệnh suốt đời. Do đó, ngoài điều trị chuyên sâu, rất cần sự hỗ trợ của gia đình và cộng đồng để bệnh nhân có thể hòa nhập cuộc sống.

Tự nói chuyện một mình đôi khi là dấu hiệu của các bệnh tâm lý, tâm thần. Nếu nhận thấy nhiều triệu chứng bất thường đi kèm, thăm khám và can thiệp điều trị sớm là vô cùng cần thiết. Ngoài ra, bạn cũng có thể rèn luyện trí não bằng thói quen độc thoại lành mạnh.