Thuốc benzodiazepine điều trị trầm cảm – Tác dụng và rủi ro
Thuốc benzodiazepine có tính chất an thần nên thường được chỉ định cho các bệnh nhân trầm cảm, rối loạn lo âu hoặc một số vấn đề tâm lý khác. Nhóm thuốc này được đánh giá ít độc hại nhất, tuy nhiên nếu sử dụng không đúng cách vẫn có thể gây ra nhiều rủi ro như phụ thuộc vào thuốc hoặc thậm chí là nguy hiểm đến tính mạng nếu bị ngộ độc do dùng với liều lượng quá lớn.
Thông tin chung về thuốc benzodiazepine điều trị trầm cảm
Benzodiazepine (BZD) thực chất là một nhóm thuốc có tính chất an thần, được chỉ định chủ yếu cho những người gặp tình trạng mất ngủ kéo dài chẳng hạn như bệnh nhân trầm cảm hay người gặp một số vấn đề tâm lý khác. Cơ chế hoạt động chung của nhóm thuốc này là tác động lên thụ thể GABA nhằm ức chế hoạt động của hệ GABA, từ đó xoa dịu thần kinh, giảm căng thẳng và cải thiện được các triệu chứng trầm cảm.
Bác sĩ thường chỉ định dùng thuốc benzodiazepine trong thời gian ngắn bởi thuốc có thể gây nghiện cùng một số tác dụng phụ không mong muốn khác cho sức khỏe nếu dùng kéo dài. Thuốc thuộc nhóm kê đơn nên chỉ nên sử dụng khi có chỉ định từ bác sĩ chuyên môn để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.
Các thuốc thuộc nhóm benzodiazepine
Nhóm thuốc benzodiazepine còn gọi là Benzo với các loại thuốc phổ biến nhất thường được chỉ định bao gồm
- Thuốc Chlordiazepoxide: thường được chỉ định cho bệnh nhân có các triệu chứng kích thích quá mức, dễ có các hành vi bốc đồng, rối loạn thần kinh thực vật hay căng thẳng, lo âu quá mức có kèm theo các vấn đề về dạ dày.
- Thuốc Diazepam: mang đến tác dụng an thần, giãn cơ nên được sử dụng cực kỳ phổ biến, đặc biệt có thể thay thế cho barbiturat trong điều trị mất ngủ. Thuốc được đánh giá có ít tác dụng phụ không mong muốn, an toàn cho nhiều đối tượng.
- Thuốc Oxazepam: dùng cho người có dấu hiệu lo âu quá mức, kích động hay mất ngủ để xoa dịu thần kinh, giảm các cảm xúc quá khích không kiểm soát được trước đó.
- Thuốc Alprazolam: chỉ định cho các trạng thái lo âu ở cả rối loạn lo âu hay trầm cảm vừa và nặng với tác dụng chính là giảm sự nhạy cảm quá mức với những kích thích xung quanh.
- Thuốc Flurazepam: có khả năng cải thiện tình trạng mất ngủ ở mức độ nhẹ đến trung bình.
- Một số loại thuốc khác: Bromazepam, Clorazepate, Temazepam cũng là những loại thuốc nhóm benzodiazepine có tác dụng an thần, giãn cơ, được chỉ định nhiều cho các bệnh nhân trong điều trị trầm cảm.
Tác dụng thuốc benzodiazepine
Các chuyên gia đánh giá các nhóm thuốc benzodiazepine thường được chỉ định nhiều trong điều trị các vấn đề tâm lý bởi có thể thay đổi hoạt động của GABA trên hệ thần kinh trung để giảm mức độ phản ứng quá mức cho các đối tượng này. Những công dụng mà thuốc benzodiazepine có thể mang lại trong điều trị cho bệnh nhân trầm cảm gồm
- Cải thiện các triệu chứng mất ngủ, rối loạn giấc ngủ ngắn hạn
- Xoa dịu các cơn hoảng loạn, kích động quá mức ở người bệnh
- Mang đến cảm giác dễ chịu ngay tức thì về mặt cảm xúc
- Giảm mức độ lo âu trên cả bệnh nhân trầm cảm hay rối loạn lo âu
Một số công dụng có liên quan đến các bệnh lý khác của thuốc benzodiazepine như
- Giảm hoặc ngăn chặn tình trạng co giật ở bệnh nhân động kinh
- Thường mang đến hiệu quả tốt cho các bệnh nhân rối loạn lo âu toàn thể
- Đáp ứng tốt trong việc loại bỏ các độc tố, tránh tình trạng nguy hiểm trên hội chứng cai rượu
- Một số thuốc có thể dùng như một loại thuốc giảm đau cho bệnh nhân trước khi phẫu thuật
Một số công dụng khác của thuốc benzodiazepine có thể không được liệt kê đầy đủ nhưng vẫn được bác sĩ chỉ định dùng nếu phù hợp. Tuy nhiên người bệnh cần tuyệt đối tuân thủ liều lượng từ bác sĩ chuyên môn, không được tự ý sử dụng.
Chống chỉ định
Thận trọng khi sử dụng các nhóm thuốc benzodiazepine với các đối tượng sau
- Người có mẫn cảm với các thành phần của thuốc
- Bệnh nhân suy phổi cấp, suy gan hay nhược cơ do các chất chuyển hóa trong thuốc có thể làm tình trạng này tồi tệ hơn
- Người bị rối loạn tâm thần mãn tính
- Bệnh nhân suy tim hay giảm thể tích máu, có tổn thương ở tim mạch trước đó
- Người bị rối loạn chuyển hóa porphyrin.
- Phụ nữ có thai và người đang cho con bú hoặc người có dự định mang thai cũng cần thông báo với bác sĩ
- Người cao tuổi hay người bị suy nhược cơ thể sẽ được giảm liều so với những người khác
- Không sử dụng thuốc benzodiazepine đồng thời với rượu, heroin, methadone do có thể làm tăng mức độ độc tố gây nguy hiểm
- Người cần làm các công việc lái xe, vận hành máy móc hay các công việc cần có sự tỉnh táo và tập trung cao không nên sử dụng thuốc trước khi làm việc
- Người đang sử dụng các thuốc điều trị trầm cảm cảm khác hay thuốc khác ( chẳng hạn thuốc kháng histamin) cần thông báo chính xác cho bác sĩ
Liều dùng và cách dùng
Thuốc benzodiazepine được chỉ định dựa trên loại thuốc, tình trạng, độ tuổi, giới tính của từng bệnh nhân, không phải ai cũng giống ai. Thuốc thường được điều chế dưới dạng viên nén, người bệnh nên nuốt trực tiếp với nước lọc, không nên nhai, nghiền nát vì sẽ làm giảm hiệu quả thuốc đem lại. Do tính chất chủ yếu của thuốc là an thần nên chủ yếu được dùng trước khi đi ngủ.
Liều dùng phổ biến của thuốc benzodiazepine như sau
- Mất ngủ: Dùng 10-30 mg/ lần trước khi đi ngủ dùng liên tục trong 4 tuần
- Co cơ: dùng 10-30 mg chia làm nhiều lần trong ngày
- Rối loạn lo âu: dùng 30mg/ ngày, tối đa 100mg/ ngày với mức độ lo âu nặng
- Hội chứng cai rượu: Dùng 25-100 mg/ ngày, tối đa 300 mg/ ngày
Tùy tình trạng cải thiện mà liều lượng thuốc sẽ được giảm dần, đa số là giới hạn dùng trong khoảng 2 tuần đầu với liều cao, 2-4 tuần sau đó sẽ giảm liều và cắt thuốc. Người bệnh cần tuyệt đối tuân thủ liều dùng chỉ định của bác sĩ, không được tự ý tăng/ giảm hay ngưng thuốc đột ngột vì đều gây ra rất nhiều hệ lụy không mong muốn.
Những rủi ro gặp phải khi dùng thuốc benzodiazepine
Nhóm thuốc benzodiazepine dù có thể mang đến hiệu quả tốt trong việc cải thiện các triệu chứng mất ngủ, khó ngủ, xoa dịu thần kinh để điều trị trầm cảm hiệu quả hơn nhưng đồng thời cũng gây ra nhiều tác dụng phụ không mong muốn. Bác sĩ thường sẽ xem xét giữa những phản ứng phụ này và hiệu quả mà thuốc đem lại để chỉ định loại thuốc phù hợp.
Cụ thể, các phản ứng phụ thường gặp khi dùng thuốc benzodiazepine gồm
- Thường cảm thấy mệt mỏi, buồn ngủ và uể oải, đặc biệt nếu dùng thuốc vào ban ngày
- Tâm trạng thay đổi thất thường, có xu hướng cáu gắt khó chịu hơn
- Xuất hiện những giấc mơ xáo trộn và mê man
- Nói líu lưỡi hoặc lắp bắp, không rõ lời
- Đau đầu, chóng mặt, choáng váng
- Cảm thấy nhìn mơ hồ, chẳng hạn nhìn 1 thành 2, thành 3
- Suy giảm trí nhớ đáng kể, nhớ mơ hồ
- Chậm chạp, uể oải hơn
- Nổi da gà
- Không kiểm soát được các hành động của tay và chân
- Rối loạn kinh nguyệt ở nữ và rối loạn cương dương ở nam giới
- Bên cạnh đó sử dụng thuốc benzodiazepine còn để lại các hệ lụy như phụ thuộc quá mức vào thuốc, nếu không có thuốc sẽ không thể ngủ; gặp ác mộng; suy giảm khả năng tình dục; tăng cân không kiểm soát; đau bụng, gặp vấn đề về dạ dày…
Không phải tất cả những người dùng thuốc benzodiazepine đều gặp phải tác dụng phụ này, tuy nhiên đều sẽ gây ra một vài phản ứng không mong muốn. Người bệnh cần thông báo cho bác sĩ nếu gặp bất cứ các biểu hiện bất thường nào sau khi dùng thuốc để được hỗ trợ kịp thời, tránh gây nguy hiểm cho bản thân.
Thực tế việc dùng các nhóm thuốc trong điều trị trầm cảm luôn tồn tại rất nhiều rủi ro không mong muốn. Theo đó, các nghiên cứu đã chỉ ra thời gian chuyển hóa và thải trừ của nhóm thuốc benzodiazepine mất đến tận 20 giờ, tức là cao thời gian ngủ tự nhiên rất nhiều, hoàn toàn không tốt cho hệ thần kinh trung ương. Điều này có thể thấy rõ bởi sau khi dùng thuốc và tỉnh dậy, trạng thái mơ màng, thiếu tỉnh táo vẫn còn kéo dài sau đó.
Theo các chuyên gia, thuốc benzodiazepine được giới hạn thời gian sử dụng bởi có tính chất gây nghiện, ngay cả khi đã uống đúng liều lượng theo chỉ định của bác sĩ. Điều này có nghĩa là nếu không dùng thuốc, người bệnh sẽ không thể ngủ được hoặc nếu không tăng liều lượng thì người bệnh cũng không thể đạt được kết quả giấc ngủ như mong muốn. Đây cũng là vấn đề rất nhiều người điều trị trầm cảm gặp phải.
Lạm dụng thuốc nhóm benzodiazepine có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thống thần kinh trung ương cũng như các cơ quan nội tạng khác, tăng nguy cơ gặp các vấn đề về dạ dày. Người dùng các nhóm thuốc này kéo dài hầu như đều gặp phải vấn đề về trí nhớ, luôn cảm thấy mơ hồ, khó tập trung, nói trước quên sau, tinh thần dễ kích động hoảng loạn hơn và những điều này đều không tốt cho điều trị trầm cảm.
Tiến sĩ Sophie Billioti de Gage cùng các đồng nghiệp đang làm việc tại Đại học Bordeaux Segalen Bordeaux cũng đã đưa ra kết luận rằng việc thuốc nhóm benzodiazepine gây mất trí nhớ ngắn hạn đã được công nhận nhưng đồng thời nó cũng làm mất trí nhớ dài hạn. Theo đó các nghiên cứu của ông trên 1063 người trong 20 thì những người sử dụng benzodiazepine thì có đến 95% bị mất trí nhớ 5 năm và 4 người mất trí nhớ vĩnh viễn.
Như đã nói, việc nhờn thuốc hay nghiện thuốc là cực kỳ phổ biến với những người dùng thuốc benzodiazepine, đặc biệt khi hộ đang bị trầm cảm. Cá biệt, một số bệnh nhân điều trị trầm cảm còn bị ngộ độc benzodiazepine do tăng liều thuốc quá mức hoặc kết hợp với rượu hay các thuốc khác. Điều này có thể gây ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng người bệnh nếu không nhanh chóng cấp cứu, rửa ruột kịp thời.
Các nhóm thuốc benzodiazepine còn có thể gây hại cho bà bầu và người đang cho con bú. Sử dụng benzodiazepine trong khi mang thai có thể làm tăng nguy cơ các dị tật bẩm sinh cho thai nhi, khiến trẻ kém thông minh, chậm lớn, chậm phát triển trí tuệ. Trong khi đó các độc tố của benzodiazepine có thể hòa vào sữa khiến trẻ ngủ mê man, chán ăn, chậm tăng cân cùng nhiều vấn đề khác.
Một rủi ro khác có liên quan đến thuốc benzodiazepine chính là các hệ lụy xuất hiện nếu ngưng thuốc đột ngột. Nhiều người có thể cảm thấy bản thân đã tự trở về trạng thái ngủ tự nhiên nên tự ý bỏ thuốc mà không cần chỉ định của bác sĩ. Tuy nhiên việc đột ngột ngưng thuốc có thể gây ra các triệu chứng như run, chuột rút, co giật cùng rất nhiều hệ lụy khác ảnh hưởng đến quá trình cải thiện trầm cảm.
Nói chung, thuốc benzodiazepine tồn tại khá nhiều rủi ro song song với những tác dụng tuyệt vời mà nó đem lại. Bác sĩ sẽ xem xét kỹ lưỡng giữa lợi ích và hệ lụy mà thuốc đem đến trên từng người bệnh để chỉ định liều lượng và các biện pháp điều trị phù hợp nhất.
Một số lưu ý khi dùng thuốc benzodiazepine
Cần hiểu rằng, việc điều trị trầm cảm là một quá trình dài, không chỉ dùng đơn cử thuốc benzodiazepine là đủ. Hơn hết, thuốc benzodiazepine không phải là thuốc điều trị trầm cảm mà là thuốc an thần, dùng để hỗ trợ giảm các triệu chứng cho bệnh nhân. Khi người bệnh ngủ đủ giấc, tinh thần tỉnh táo, cơ thể đủ năng lượng thì mới có thể suy nghĩ lạc quan, tích cực.
Việc cơ thể gặp một số phản ứng phụ không mong muốn khi dùng thuốc benzodiazepine dường như là điều không thể tránh khỏi, tuy nhiên nếu biết cách phòng tránh thì vẫn có thể hạn chế tối đa phần nào. Do đó khi dùng các thuốc nhóm benzodiazepine cần chú ý những điều sau
- Tham khảo ý kiến từ bác sĩ trước khi dùng thuốc để biết rõ về các phản ứng phụ có thể gặp phải
- Thông báo đầy đủ cho bác sĩ về tiền sử bệnh lý, các loại thuốc đang sử dụng trong thời gian gần đây để bác sĩ kịp thời điều chỉnh các loại thuốc phù hợp
- Nên duy trì thói quen dùng thuốc trong một khung giờ nhất định
- Tuyệt đối không dùng chung thuốc với sữa, nước trái cây, đặc biệt là bia rượu vì có thể gây ngộ độc
- Thuốc nhóm benzodiazepine có thể dùng đồng thời với đồ ăn với những người cảm thấy không nuốt được nguyên viên thuốc, tuy nhiên tránh nhai hay nghiền nát thuốc
- Nếu đang sử dụng đồng thời một loại thuốc nào khác, nên giãn cách thời gian sử dụng giữa các loại thuốc hoặc tham khảo thêm chỉ định từ bác sĩ
- Kết hợp với chế độ sinh hoạt khoa học, duy trì giấc ngủ sinh học, tập luyện thể dục thể thao hằng ngày
- Bổ sung chế độ dinh dưỡng hợp lý, tăng cường rau xanh và các loại trái cây, hạn chế đồ ăn nhanh, đồ ăn nhiều dầu mỡ, đồ ngọt nhân tạo..
- Trao đổi, chia sẻ với bạn bè hay người thân về các vấn đề bản thân đang gặp phải để tìm kiếm sự giúp đỡ
- Các chuyên gia cũng khuyến khích người bệnh trầm cảm nên gặp gỡ các chuyên gia tâm lý để được hỗ trợ giải quyết các vướng mắc tâm lý. Hiện nay trị liệu tâm lý được đánh giá là giải pháp mang đến nhiều tiên lượng khả quan cho người gặp các vấn đề tâm lý như trầm cảm, rối loạn lo âu, mất ngủ.. mà không để lại bất cứ tác dụng phụ
Trên đây là một số chia sẻ chi tiết về thuốc benzodiazepine được dùng phổ biến điều trị trong bệnh trầm cảm hiện nay. Dù có thể mang đến tác dụng hiệu quả trong việc an thần và nâng cao chất lượng giấc ngủ nhưng nhóm thuốc này cũng tồn tại nhiều rủi ro nên người bệnh cần thực sự thận trọng trong quá trình sử dụng. Đừng quên kết hợp cùng chế độ sinh hoạt khoa học, chăm sóc tâm lý cùng nhà trị liệu để phục hồi sức khỏe tinh thần hiệu quả nhất.
Có thể bạn quan tâm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!