Các loại thuốc trầm cảm dùng cho phụ nữ mang thai

Rất ít loại thuốc trầm cảm được dùng cho phụ nữ mang thai vì đa phần đều có nguy cơ gây dị tật thai nhi và gia tăng các biến chứng thai kỳ. Tuy nhiên trên thực tế, một số loại thuốc vẫn được sử dụng khi bác sĩ nhận thấy lợi ích mang lại cao hơn rủi ro tiềm tàng.

Các loại thuốc trầm cảm dùng cho phụ nữ mang thai

Quá trình mang thai khiến cho phụ nữ phải chịu nhiều áp lực, căng thẳng, đồng thời còn bị thay đổi về nội tiết tố nên có nhiều nguy cơ mắc phải căn bệnh trầm cảm. Nếu các triệu chứng của bệnh không được phát hiện và can thiệp kịp thời sẽ gây nên nhiều hậu quả vô cùng nghiêm trọng.

Hiện nay, sử dụng thuốc là phương pháp được áp dụng phổ biến và được đánh giá mang lại hiệu quả rõ rệt. Tuy nhiên, phụ nữ đang mang thai cần phải cẩn trọng trong quá trình lựa chọn và sử dụng thuốc điều trị. Dưới đây là thông tin về một số loại thuốc trầm cảm có thể dùng được cho bà bầu:

1. Chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRIs)

SSRI là nhóm thuốc có thể sử dụng trong việc điều trị trầm cảm ở phụ nữ mang thai. Các loại thuốc này không gây dị tật bẩm sinh nhưng sẽ làm gia tăng nguy cơ dị tật tim ở thai. Nhìn chung, SSRIs là nhóm thuốc an toàn nhất đối với bà bầu (đặc biệt là dùng ở 3 tháng giữa và 3 tháng cuối).

Chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRIs) ức chế chọn lọc quá trình tái hấp thu chất dẫn truyền thần kinh – serotonin. Qua đó có thể cải thiện các triệu chứng của trầm cảm như buồn bã, chán nản, mất hứng thú, bi quan, tâm trạng giảm thấp,… Mặc dù được đánh giá là loại thuốc trầm cảm an toàn cho bà bầu nhưng SSRIs cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ.

Fluoxetine

Khi trẻ sơ sinh tiếp xúc với Fluoxetine trong khoảng 3 tháng cuối của thai kì sẽ làm gia tăng các biến chứng, nhiều nguy cơ phải nhập viện bao gồm nuôi ăn qua ống và hỗ trợ hô hấp. Loại thuốc này sẽ được hướng dẫn sử dụng cho mẹ bầu khi lợi ích của thuốc lớn hơn so với nguy cơ.

Vì chỉ gây ra tác hại trong 3 tháng cuối thai kỳ nên Fluoxetine sẽ được chỉ định vào 3 tháng đầu và 3 tháng giữa. Để đảm bảo an toàn, loại thuốc chống trầm cảm này được dùng cho bà bầu với liều thấp (20mg).

Citalopram

Trong một cuộc nghiên cứu chuyên khoa đã đưa ra kết quả cho biết, việc sử dụng Citalopram trong thời gian phôi thai không có liên kết với các nguy cơ rõ ràng gây nên tình trạng quái thai. Thế nhưng, Citalopram chỉ được sử dụng cho bà bầu và đặc biệt là giai đoạn 3 tháng cuối của thai kì khi lợi ích lớn hơn so với những rủi ro tiềm tàng.

Vì đã được chứng minh không gia tăng nguy cơ dị tật thai nhi trong 3 tháng đầu nên Citalopram được sử dụng trong thời gian đầu thai kỳ. Trong thời gian sử dụng loại thuốc này, bà bầu có thể gặp phải một số tác dụng phụ như khô miệng, đau đầu, buồn ngủ, buồn nôn, chán ăn, táo bón,…

Escitalopram

Escitalopram chính là đồng phân quang học đối hình với thuốc Citalopram nên những ảnh hưởng mà thuốc gây ra cho thai nhi sẽ tương tự. Như các loại thuốc khác, loại thuốc này sẽ được chỉ định sử dụng cho bà bầu bị trầm cảm khi mang thai nếu lợi ích cao hơn so với nguy cơ.

Sertraline – Thuốc trầm cảm cho bà bầu thông dụng nhất

Phụ nữ bị trầm cảm khi mang thai sẽ được chỉ định sử dụng Sertraline khi các lợi ích cao hơn so với nguy cơ. Tuy nhiên, trong báo cáo y học đã chỉ ra một trường hợp trẻ sơ sinh gặp phải các triệu chứng cai khi mẹ sử dụng Sertraline trong quá trình mang thai. Trẻ sẽ gặp phải một số biểu hiện như mất ngủ, bồn chồn, dễ kích động, quấy khóc, ăn uống kém,…

Nhìn chung, việc sử dụng Sertraline ngắn hạn với liều thấp (50 – 100mg) trong thời gian đầu thai kỳ có thể giảm đáng kể các triệu chứng trầm cảm khi mang thai. Ngoài ra, thuốc vẫn được sử dụng ở các giai đoạn khác của thai nhi để phòng tránh biến chứng nguy hiểm hơn so với các biến chứng thai kỳ là các hành vi tự sát.

2. Chất ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine (SNRIs)

Đây cũng được xem là một sự lựa chọn phù hợp đối với những trường hợp phụ nữ bị trầm cảm khi mang thai. Tuy nhiên, trong một vài nghiên cứu cho thấy rằng, việc sử dụng thuốc nhóm SNRIs vào thời gian cuối của thai kì sẽ có ảnh hưởng đến tình trạng xuất huyết sau sinh.

SNRIs hoạt động bằng cách ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine, từ đó gia tăng nồng độ các chất dẫn truyền thần kinh ở bên trong não bộ. Với cơ chế này, SNRIs mang lại hiệu quả khá rõ rệt trong việc cải thiện các triệu chứng liên quan đến cảm xúc ở bệnh nhân trầm cảm. Sử dụng các loại thuốc ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine cho phụ nữ mang thai cũng tiềm ẩn một số rủi ro. Mặc dù vậy, thuốc vẫn được sử dụng trong một số trường hợp để phòng ngừa các hành vi tự hại, tự sát.

Venlafaxine

Trong trường hợp cần thiết hoặc xem xét các lợi ích cao hơn đối với những nguy cơ tiềm ẩn thì bác sĩ sẽ chỉ định cho phụ nữ mang thai đang bị trầm cảm sử dụng loại thuốc này. Tương tự như các loại thuốc nhóm SSRIs, Venlafaxine được xếp vào nhóm C trong phân loại mức độ an toàn của thuốc dành cho phụ nữ mang thai (tức là có thể có nguy cơ).

Hiện tại, một số nghiên cứu đã cho thấy bằng chứng Venlafaxine gây ra tình trạng thai chết lưu, sảy thai và dị dạng thai. Thuốc cũng được chứng minh có thể thải trừ qua sữa mẹ và ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ nhỏ. Hơn nữa, vì chưa có nhiều kinh nghiệm sử dụng Venlafaxine cho bà bầu nên việc chỉ định loại thuốc này trong thai kỳ là rất hạn chế.

Desvenlafaxine

Desvenlafaxine sẽ được kê đơn đối với bệnh nhân đang mang thai nếu nhận thấy lợi ích tiềm năng có thể biện minh được cho những rủi ro. Đối với những người bệnh sắp có ý định sinh con trong tương lai cũng cần cân nhắc kỹ lưỡng trước khi sử dụng thuốc Desvenlafaxine.

Về cơ bản, Desvenlafaxine chỉ mới được chấp thuận sử dụng từ năm 2008 và hiệu quả cũng hạn chế hơn so với Venlafaxine. Do đó, loại thuốc này ít được dùng cho phụ nữ mang thai và cho con bú. Mặc dù vậy, Desvenlafaxine vẫn được xếp vào nhóm C bên cạnh các loại thuốc ức chế serotonin có chọn lọc (SSRIs).

3. Nhóm thuốc chống trầm cảm 3 vòng

Nhóm thuốc này sẽ bao gồm Imipramine, amitriptyline, clomipramine thường được sử dụng trong các trường hợp bị trầm cảm. Tuy rằng, nhóm thuốc này không phải là lựa chọn ưu tiên cho các trường hợp phụ nữ mang thai nhưng đôi khi sẽ được sử dụng khi không đáp ứng được những loại thuốc khác.

Thuốc Amitriptyline

Amitriptyline là nhóm thuốc chống trầm cảm 3 vòng thuộc nhóm C sẽ được chỉ định chỉ dụng cho bệnh nhân đang trong giai đoạn mang thai nếu không có loại thuốc thay thế. Trong một thí nghiệm được tiến hành trên động vật cho thấy rằng, Amitriptyline có khá nhiều các loại dị tật bẩm sinh như khuyết tật giảm chi ở trẻ sơ sinh, hội chứng cai ở trẻ sơ sinh khiến cho trẻ bị rối loạn tiêu hóa, run, khóc the thé, rối loạn giấc ngủ,….

Clomipramine

Cũng như Amitriptyline, Clomipramine không phải là sự lựa chọn hàng đầu đối với quá trình điều trị trầm cảm trong thai kì. Tuy nhiên, loại thuốc này sẽ được sử dụng nếu người bệnh không có bất kì sự lựa chọn thay thế nào tốt hơn.

Các chuyên gia cho biết rằng, triệu chứng cai và độc tính Clomipramine đã được báo cáo đối với trường hợp trẻ sơ sinh có mẹ sử dụng thuốc trong thời gian mang thai. Cụ thể trẻ có thể gặp phải tình trạng tím tái, run, suy hô hấp, thở gấp, hạ thân nhiệt, bồn chồn, ra nhiều mồ hôi, giảm trương lực cơ, động kinh.

Imipramine

Imipramine cũng là một loại thuốc chống trầm cảm cho phụ nữ mang thai được chỉ định sử dụng trong trường hợp không có sự lựa chọn thay thế. Khi sử dụng thuốc, có thể gây nên một số dị tật bẩm sinh ở trẻ sơ sinh như khuyết tật giảm chi, các triệu chứng cai ở trẻ. Tuy nhiên, hiện vẫn không có số liệu để đối chứng trong quá trình mẹ mang thai.

4. Một số loại thuốc trầm cảm cho phụ nữ mang thai khác

Lựa chọn thuốc điều trị trầm cảm khi mang thai rất hạn chế do có khá nhiều loại thuốc đã được chứng minh gây dị tật thai và nhiều biến chứng thai kỳ khác. Ngoài các loại thuốc trên, bà bầu cũng sẽ được chỉ định dùng một số loại thuốc bổ thần kinh, viên uống bổ sung magie, kẽm, vitamin B, D, C,… để nâng đỡ thể chất và tinh thần. Các viên uống chứa vitamin, khoáng chất không chỉ tốt cho chứng trầm cảm mà còn góp phần cải thiện sức khỏe của mẹ bầu và thúc đẩy thai nhi phát triển toàn diện.

Bác sĩ cũng có thể chỉ định dùng một số TPCN hỗ trợ để cải thiện tình trạng mất ngủ, buồn chán, lo âu,… ở phụ nữ mang thai bị trầm cảm. Đa phần các loại TPCN chứa công thức từ thảo dược tự nhiên nên có thể dùng cho bà bầu gặp phải các triệu chứng nhẹ.

Những loại thuốc trầm cảm phụ nữ có thai nên tránh

Bên cạnh các loại thuốc trầm cảm dùng cho phụ nữ mang thai thì người bệnh cũng cần tránh những loại thuốc như Paroxetine (nhóm SSRIs), các chất ức chế monoamin oxydase (MAOIs) – bao gồm phenelzine và tranylcypromine,…

Trong một số nghiên cứu nhận thấy, khi phụ nữ đang trong thai kì sử dụng Paroxetine có thể làm gia tăng nguy cơ khuyết tật tim ở thai nhi. Ngoài ra, các loại thuốc này cũng có thể làm cản trở đến quá trình phát triển của thai nhi trong bụng mẹ. Bên cạnh các nhóm thuốc chống trầm cảm, mẹ bầu cũng cần tránh dùng nhóm thuốc khác như thuốc an thần benzodiazepine, non-benzodiazepine, thuốc chống loạn thần, thuốc chống co giật,…

Lưu ý: Khi lựa chọn thuốc điều trị trầm cảm cho những đối tượng bệnh đang mang thai, cần chú ý các nguyên tắc sau:

• Sử dụng các loại thuốc ít gây ảnh hưởng đến thai nhi và trẻ sơ sinh.
• Áp dụng các loại thuốc chống trầm cảm có hiệu quả tốt.
• Sử dụng hạn chế, mỗi ngày chỉ cần uống 1 lần.
• Cố gắng áp dụng liều thấp nhất có thể.

Lưu ý khi dùng thuốc trầm cảm dành cho bà bầu

Sử dụng thuốc trầm cảm cho phụ nữ mang thai có thể kiểm soát các triệu chứng của bệnh và hạn chế biến chứng tự sát, tự hại. Tuy nhiên, thai phụ là đối tượng nhạy cảm và có nguy cơ cao hơn khi sử dụng thuốc. Chính vì vậy khi sử dụng thuốc trầm cảm, bà bầu cần phải lưu ý những vấn đề sau:

• Không tự ý dùng thuốc điều trị trầm cảm khi chưa tham khảo ý kiến bác sĩ. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, chỉ sử dụng thuốc khi đã được bác sĩ thăm khám và tư vấn.
• Tuân thủ liều lượng, tần suất và loại thuốc được chỉ định. Khi bị trầm cảm, phụ nữ mang thai thường bất ổn về tâm lý nên đôi khi nhầm lẫn trong việc sử dụng thuốc. Vì vậy, người thân cần phải hỗ trợ trong quá trình điều trị để hạn chế tối đa các rủi ro phát sinh.
• Khi nhận thấy tác dụng phụ trong thời gian uống thuốc trầm cảm khi mang thai, cần thông báo ngay với bác sĩ để được xử trí. Không tự ý ngưng thuốc, giảm liều và thay đổi loại thuốc khi chưa có sự cho phép của bác sĩ chuyên khoa.
• Ngoài sử dụng thuốc điều trị trầm cảm khi mang thai, mẹ bầu nên can thiệp trị liệu tâm lý. Liệu pháp này hoàn toàn không dùng thuốc mà chủ yếu thông qua giao tiếp để điều chỉnh cảm xúc, hành vi và nhận thức. Trị liệu tâm lý vừa có thể cải thiện triệu chứng trầm cảm vừa giúp mẹ bầu có tâm thế vững vàng để chào đón sự ra đời của thiên thần nhỏ.
• Sự quan tâm, động viên của bạn đời và người thân trong gia đình có vai trò quan trọng trong điều trị trầm cảm. Ở phụ nữ mang thai, tâm trạng thường bất ổn và trở nên nhạy cảm hơn do tác động của hormone. Vì vậy, gia đình cần có sự quan tâm đúng mực để mẹ bầu ổn định tâm trạng và tìm được ý nghĩa của cuộc sống.
• Bên cạnh các phương pháp y tế, mẹ bầu nên kết hợp với các liệu pháp thư giãn, điều chỉnh lối sống,… để có thể kiểm soát được cảm xúc và vượt qua những vướng mắc về tâm lý.

Trên đây là thông tin về các loại thuốc trầm cảm có thể sử dụng cho phụ nữ mang thai. Mặc dù có hiệu quả trong việc cải thiện triệu chứng nhưng sử dụng thuốc luôn tiềm ẩn rủi ro và tác dụng phụ. Chính vì vậy, mẹ bầu cần phải tuân thủ tuyệt đối hướng dẫn của bác sĩ và chủ động kết hợp nhiều phương pháp để hạn chế nguy cơ lạm dụng thuốc.