Tâm lý ỷ lại ở giới trẻ: Nguyên nhân và những ảnh hưởng tiêu cực

Tâm lý ỷ lại là một “căn bệnh” nguy hiểm đang dần giết chết thế hệ tương lai của đất nước. Người có tính cách này sẽ thiếu sự quyết đoán, không có sự độc lập, tự giác, dễ bị người khác dụ dỗ. Tâm lý ỷ lại ở giới trẻ sẽ gây ảnh hưởng rất nhiều đến cuộc sống, phá hủy cả tương lai của trẻ nhỏ và sự phát triển của cả một đất nước. 

Tâm lý ỷ lại ở giới trẻ – Thực trạng hiện nay

Ỷ lại là tâm lý làm bất cứ việc gì cũng dựa vào người khác, thiếu khả năng tự giải quyết công việc, thiếu tính tự lập. Những người có tính ỷ lại thường sẽ không kiên trì, không quyết đoán, thiếu tự giác, nhu nhược, thiếu tự chủ, gặp việc gì cũng không có chủ kiến, thậm chí là không tự quyết định được những việc nhỏ nhặt hàng ngày của bản thân.

Một số trường hợp khác, sự ỷ lại thể hiện tính thiếu tự tin vào bản thân. Họ luôn cảm thấy e dè trong hầu hết mọi việc, cho rằng mình không bằng người khác, sợ làm sai, sợ bị trách phạt. Hoặc cũng có thể do một sự kiện, tình huống xấu hổ quá mức nào đã từng xảy ra ở quá khứ khiến cho họ cảm thấy tự ti về bản thân, lâu dần hình thành tính ỷ lại.

Tâm lý ỷ lại hiện đang là vấn đề đáng quan tâm ở giới trẻ, đặc biệt là đối tượng thanh thiếu niên. Đây được xem là các mầm non tương lai của đất nước. Tuy nhiên, hiện nay nhiều bạn trẻ lại hình thành nên tâm lý dựa dẫm, quá ỷ lại vào gia đình, người thân và những người xung quanh.

Tâm lý này không chỉ gây ảnh hưởng đến năng lực, kỹ năng và sự phát triển của trẻ mà còn trở nên sự cản trở và gánh nặng cho cả một tập thể, xã hội. Cũng bởi, bản thân những người ỷ lại sẽ hoàn toàn không muốn đóng góp công sức vào bất cứ việc gì hoặc khi nhận được nhiệm vụ họ chỉ làm nó một cách sơ sài, thậm chí là phó thác công việc cho người khác.

Nếu chú ý quan sát và tìm hiểu, bạn sẽ dễ dàng nhận ra được sự khác biệt vô cùng to lớn của giới trẻ Việt Nam so với giới trẻ ở những nước phát triển. Ở những nước tiên tiến hơn, thế hệ trẻ khi đủ 18 tuổi sẽ bắt đầu chuyển ra ngoài sinh sống tự lập, không còn phụ thuộc và dựa dẫm vào gia đình.

Họ hoàn toàn có khả năng tự đưa ra quyết định đối với cuộc đời mình. Họ tự cho phép bản thân lựa chọn việc tiếp tục học đại học hay không, tự do chọn trường và ngành nghề mà mình yêu thích. Và tất nhiên họ cũng sẽ tự chịu trách nhiệm với những gì mình lựa chọn, tự trang trải và giải quyết vấn đề tài chính của bản thân.

Còn ở nước ta thì hầu như cha mẹ sẽ thay con cái quyết định về mọi thứ và nhiệm vụ của con sẽ là học hành chăm chỉ, làm theo những gì cha mẹ đã hoạch định từ trước. Nếu con cái có xảy ra bất kì vấn đề gì thì cha mẹ cũng sẽ là người đứng ra chịu trách nhiệm, giải quyết mọi chuyện.

Hiện nay, không khó để bắt gặp cảnh cha mẹ đưa con đi học mỗi ngày dù con đã học cấp ba, thậm chí là đại học. Đồng thời, ở nhà con cái cũng không cần đụng đến các công việc như nấu ăn, giặt giũ, rửa chén, dọn dẹp phòng ngủ,…Từ đó khiến trẻ nhỏ hình thành nên tâm lý ỷ lại, luôn sống dựa vào người khác, thiếu kỹ năng sống và vô tình hình thành nên một “đại dịch” lớn trong toàn xã hội.

Vì sao giới trẻ lại hình thành tâm lý ỷ lại?

Tâm lý ỷ lại ở giới trẻ hiện nay thường xuất phát từ tính lười nhác và sự bao bọc quá mức của gia đình từ khi con bé. Những trẻ có tâm lý này thường sẽ không thể hoàn thành tốt bất kì việc gì, mọi thứ xung quanh trẻ đều cần có sự giúp đỡ và hỗ trợ của người khác. Nhìn chung, thói quen này nếu được duy trì và phát triển rộng rãi ở giới trẻ sẽ trở thành một gánh nặng lớn đối với sự phát triển của cả đất nước.

Theo đánh giá từ góc độ tâm lý và xã hội học, tâm lý ỷ lại ở giới trẻ hiện nay thường sẽ xuất hiện do các nguyên nhân như sau:

1. Tính cách lười nhác

Sự lười nhác là một trong các lý do hàng đầu có thể hình thành nên tâm lý ỷ lại ở nhiều người, đặc biệt là giới trẻ. Lười biếng sẽ làm cho bạn có xu hướng không muốn thực hiện bất kì việc gì, thậm chí là những việc cá nhân. Từ đó họ sẽ tìm mọi cách để phó thác, dựa dẫm vào người khác, đùn đẩy công việc cho những người xung quanh.

Tính lười nhác thường sẽ được hình thành ngay từ bé, chủ yếu là do cách giáo dục của gia đình. Gia đình quá nuông chiều, lo lắng và bảo bọc quá mức sẽ khiến cho con dần trở nên lười biếng. Lúc nhỏ, cha mẹ dường như thay con làm tất cả mọi thứ, nhiều trẻ dường như không tự múc cơm, không tự mặc quần áo, không chịu dậy sớm dù những việc đó nằm trong khả năng của trẻ.

2. Nhút nhát, sợ sệt, thiếu tự tin vào bản thân

Đôi khi tâm lý ỷ lại ở nhiều bạn trẻ còn xuất phát từ sự e dè, thiếu tự tin vào năng lực của chính mình. Nhiều trẻ luôn cảm thấy sợ sệt, lo lắng và cho rằng bản thân là người vô dụng, bất tài, không có khả năng để hoàn thành bất kì công việc nào được giao. Cũng chính vì thế, trẻ luôn có xu hướng trốn tránh, không dám đương đầu với các thử thách, không chủ động nhận nhiệm vụ hoặc cố tình thoái thác công việc cho người khác.

Thông thường thì những nhóm người này chỉ dám nhận những công việc đơn giản, không ảnh hưởng quá nhiều đến kết quả của tập thể. Họ thường tự hạ thấp bản thân và đánh giá cao mọi người xung quanh. Họ lo sợ mình sẽ không thể hoàn thành các công việc được giao, sợ làm ảnh hưởng đến mọi người.

3. Sự bảo bọc, nuông chiều quá mức của gia đình

Đây cũng là một trong các nguyên nhân thường gặp khiến cho nhiều bạn trẻ hình thành tâm lý ỷ lại. Bất kì bậc làm cha mẹ nào cũng mong muốn con cái có được môi trường sống và học tập tốt hơn. Cha mẹ sợ con phải cực khổ, vất vả nên dễ có xu hướng nuông chiều, chăm sóc con cái quá mức.

Hiện nay có rất nhiều các gia đình dù con đã lớn và trưởng thành nhưng cha mẹ vẫn chăm sóc hết mực từ miếng cơm manh áo. Nhiều trẻ dù nhỏ hay đã bước vào cấp 2, cấp 3, đại học nhưng cũng chưa bao giờ bước vào bếp, chưa phải dọn dẹp nhà hay làm bất cứ công việc gì nặng nhọc.

Sự bao bọc quá mức của gia đình không chỉ khiến nhiều bạn trẻ hình thành tâm lý ỷ lại mà còn làm cho con thiếu tính tự lập, thiếu đi những kỹ năng sống cần thiết. Sự yêu thương, bao bọc thái quá của cha mẹ vô tình gây hại cho con, khiến con mãi mãi chỉ là một “đứa trẻ” không hoàn thành được chính mình.

4. Do không có động lực và mục tiêu cụ thể

Thông thường bạn sẽ dễ nhìn thấy tâm lý ỷ lại ở những đứa trẻ không có mục tiêu và động lực rõ ràng. Chúng dường như không xác định được cụ thể bản thân muốn gì và cần làm gì. Chính vì thế mà nhiều trẻ tỏ ra hời hợt, vô tâm và phó mặc cho cha mẹ quyết định tương lai của bản thân.

Những đứa trẻ này sẽ phụ thuộc khá nhiều vào gia đình, từ việc học tập cho đến các sinh hoạt hàng ngày. Đối với trẻ, công việc nào cũng giống như nhau và trẻ hoàn toàn không có định hướng cho bản thân, không có động lực để làm bất cứ việc gì.

5. Do cuộc sống quá đầy đủ

Một đứa trẻ được sống trong một gia đình có điều kiện tốt, tài chính ổn định sẽ giúp trẻ có được nhiều cơ hội phát triển hơn. Tuy nhiên, đây cũng có thể trở nên yếu tố gây hại cho trẻ nếu cha mẹ không có cách giáo dục đúng đắn.

Cũng bởi vì cuộc sống quá đầy đủ, trẻ nhỏ luôn được đáp ứng tốt về tất cả các nhu cầu vật chất nên sẽ có nhiều xu hướng ỷ lại, không muốn nỗ lực. Trong thực tế, khi đã có tất cả những thứ mình muốn thì con người sẽ không còn muốn phấn đấu hay cố gắng hơn nữa.

Những ảnh hưởng to lớn của tâm lý ỷ lại ở giới trẻ và giải pháp đồng hành cùng con

Có thể nói, tâm lý ỷ lại có thể là một trong các thói quen phá hủy cả tương lai của một thế hệ trẻ Việt. Những đứa trẻ ỷ lại thường có xu hướng muốn dựa dẫm vào người khác, lười biếng, không muốn sử dụng sức lực, tư duy hay suy nghĩ vào bất cứ vấn đề nào xoay quanh cuộc sống.

Hầu hết những ai có tâm lý ỷ lại đều thiếu tính quyết đoán, không có chủ kiến, sự kiên trì, không thể đưa ra bất kì quyết định nào một cách độc lập và tất nhiên họ sẽ không có khả năng để đối mặt và giải quyết các vấn đề khó khăn xảy ra xung quanh cuộc sống.

Nếu trẻ gặp phải bất kì trở ngại nào đều cần có sự trợ giúp của những người xung quanh. Trong trường hợp không nhận được sự giúp đỡ, trẻ sẽ dễ rơi vào tình trạng bế tắc, hoang mang, trở nên bất loạn, thậm chí đối mặt với rất nhiều các hậu quả nghiêm trọng.

Trẻ nhỏ có tính ỷ lại thường không có khả năng làm chủ cuộc đời mình, không có sự sáng tạo, thiếu bản thân và dễ gặp phải thất bại trong hầu hết mọi việc. Có thể nói, thành công chính là kẻ thù lớn nhất của những ai có tâm lý ỷ lại, dựa dẫm vào người khác. Bill Gates từng nói: “Thói quen ỷ lại là một hòn đá cản bước bạn đến với thành công, muốn làm nên nghiệp lớn, bạn phải đá chúng ra khỏi con đường của mình”.

Những người thành công luôn có niềm tin mãnh liệt, họ cố gắng và phấn đấu hết mình để đạt được mục tiêu và luôn sẵn sàng để đương đầu với mọi sóng gió, thử thách. Chính vì thế, ngay cả khi không nhận được sự giúp đỡ từ người khác, họ vẫn có đủ bản lĩnh để giải quyết khó khăn, hoàn thành mục tiêu đã đặt ra.

Đặc biệt, biết tâm lý ỷ lại xuất hiện ở giới trẻ thì sự ảnh hưởng còn gia tăng gấp nhiều lần. Cũng bởi, đây là tương lai của đất nước, là vận mệnh của mỗi quốc gia. Một đất nước không thể phát triển lớn mạnh nếu thế hệ tương lai đều là những người ỷ lại, lười biếng. Những đứa trẻ có tâm lý ỷ lại vô tình trở thành gánh nặng cho gia đình và toàn xã hội.

Tâm lý ỷ lại ở giới trẻ nếu không được sớm loại bỏ sẽ gây ra rất nhiều các ảnh hưởng tiêu cực đối với bản thân trẻ, gia đình và toàn xã hội. Cha mẹ cần phải có cách giáo dục con thật tốt ngay từ khi còn nhỏ, giúp con hình thành tính tự lập, ý thức hơn về trách nhiệm của bản thân. Còn nếu con đang có tâm lý ỉ lại, cha mẹ cần nhìn nhận lại cách đồng hành với con để có sự điều chỉnh phù hợp.

Hãy cho con được làm những việc mà con có thể làm phù hợp với độ tuổi của con, bắt đầu từ những việc dễ đến việc khó, từ việc con thích đến những việc con chưa thích. Có thể lúc đầu con sẽ rất lúng túng cần sự hỗ trợ của cha mẹ. Khi đó cha mẹ nên hướng dẫn, làm mẫu cho con và động viên con, con sẽ dần dần làm tốt hơn. Hãy dành cho con những lời khen ngợi thật lòng khi con có sự tiến bộ, có sự cố gắng.

Thêm vào đó, hãy trao cho con quyền lựa chọn và quyền ra quyết định trong khả năng và giới hạn phù hợp với con, đặc biệt là trong những vấn đề của con, và mở rộng quyền đó theo thời gian. Đừng sợ con vấp ngã, hãy cho con được sai và được trưởng thành.

Chuyên gia Tâm lý trị liệu Trần Thị Hương chia sẻ: “Một trong những điều mà Hương tâm đắc và chia sẻ với các bậc phụ huynh mà mình có duyên đồng hành là tư duy trao quyền. Hãy cho con có quyền tự chủ động thiết lập mục tiêu, lập các kế hoạch của con và hãy cho con có quyền để được làm những việc đó cho chính bản thân mình. Khi đó, con sẽ tự lo và cha mẹ sẽ tự do”.

Hiện nay, Chuyên gia Tâm lý trị liệu Trần Thị Hương đang đồng hành cùng rất nhiều các bạn ở độ tuổi vị thành niên vượt qua các vấn đề tâm lý như ỷ lại, thiếu tự tin, sợ giao tiếp xã hội, sống khép kín, trầm cảm, rối loạn lo âu… đồng thời giúp cho các bạn trẻ khám phá và tự tin thể hiện năng lực cá nhân của mình trong học tập và phát triển bản thân. Bên cạnh đó, Chuyên gia Trần Hương cũng đồng hành cùng cha mẹ để giúp các bậc phụ huynh thấu hiểu, kết nối với con tốt hơn. Từ đó, cha mẹ dễ dàng đồng hành và hỗ trợ con đạt được những mục tiêu trong học tập và cuộc sống một cách dễ dàng hơn.

Chuyên gia Trần Thị Hương cũng đang trực tiếp tham gia chương trình “Thiết lập mục tiêu, thổi bùng động lực cho năm học mới” của Tâm lý trị liệu NHC Việt Nam. Đây là chuỗi đồng hành với các Chuyên gia Tâm lý trị liệu hàng đầu dành cho học sinh, sinh viên từ 14 tuổi trở lên.

Các con sẽ có lộ trình 5 tuần thay đổi bản thân như sau:

• Tuần 1: Tiếp cận – kết nối, khám phá ước mơ
• Tuần 2-3: Cập nhật tư duy, thổi bùng động lực
• Tuần 4: Thiết lập mục tiêu năm học
• Tuần 5: Lập kế hoạch năm học

Việc xây dựng động lực tự thân sẽ giúp các con có một nền tảng vững chắc. Kết hợp với mục tiêu cụ thể, xây dựng kế hoạch hành động phù hợp thì sẽ là đòn bẩy không chỉ giúp các con thoát khỏi tâm lý ỷ lại mà còn tiến tới chủ động – làm chủ việc học tập nói riêng và các vấn đề trong cuộc sống nói chung.

Nếu bạn cần sự hỗ trợ, đồng hành từ Chuyên gia Tâm lý trị liệu Trần Thị Hương, bạn có thể liên hệ qua Hotline: 096 589 8008  hoặc để lại thông tin tại đây. 

Tham khảo thêm:

• Cách An Ủi Giúp Trẻ Vượt Qua Nỗi Đau Khi Cha Mẹ Ly Hôn
• Đặc Tính Lười Biếng Xã Hội (Social Loafing) Là Gì?
• Tiềm thức là gì? Sức mạnh tiềm thức quan trọng thế nào?