Hội chứng sợ thang máy (Elevatophobia): Nguyên nhân và Điều trị
Hội chứng sợ thang máy là một trong các dạng ám ảnh sợ hãi cụ thể với nỗi sợ bất thường, quá mức, không tương ứng có liên quan đến thang máy. Người bệnh thường ám ảnh cực độ và sợ hãi dữ dội, kinh hoàng khi phải sử dụng phương tiện di chuyển này, một số trường hợp có thể ngất xỉu khi buộc phải đi thang máy.
Hội chứng sợ thang máy (Elevatophobia) là gì?
Hội chứng sợ thang máy hay còn được nhắc đến với tên khoa học là Elevatophobia là một trong các dạng rối loạn lo âu ám ảnh sợ hãi phổ biến và có thể xảy ra ở bất kỳ lứa tuổi nào. Tình trạng này gây nên những nỗi sợ, lo lắng, căng thẳng kéo dài, quá mức và phi lý về tất cả những gì có liên quan đến thang máy.
Thang máy hiện đang là một trong các thiết vị vận tải được sử dụng phổ biến hiện nay. Nó giúp cho chúng ta dễ dàng trong việc di chuyển người, hành hóa giữa các tầng lầu mà không cần mất quá nhiều thời gian và sức lực.
Thang máy được phát minh và sáng chế đầu tiên vào năm 1887 bởi Alexander Miles ở Duluth, Minnesota – người Mỹ. Cho đến hiện nay, hệ thống thang máy được phát triển và cải tiến hiện đại nhằm mang đến sự tiện lợi đối với đời sống của con người.
Tuy nhiên, việc di chuyển bằng phương tiện này cũng khiến cho nhiều người cảm thấy khó chịu bởi nó được thiết kế theo không gian kín, khi đi có thể gây cảm thấy hơi ngột ngạt, choáng váng, mất phương hướng. Đây được xem là một trong các trạng thái thường gặp của nhiều người và nó hoàn toàn không gây ảnh hưởng quá lớn đối với sức khỏe của con người.
Thế nhưng, đối với những trường hợp mắc phải hội chứng sợ thang máy, nỗi sợ hãi của bệnh nhân đối với việc đi thang máy là vô cùng to lớn, dữ dội. Họ luôn có sự ám ảnh về các nguy hiểm có thể xảy ra nếu sử dụng thang máy, cho rằng đây là một thiết bị đáng sợ và có nhiều xu hướng tránh né việc sử dụng, thậm chí là hoảng loạn khi nhìn thấy thang máy.
Mặc dù khá phổ biến nhưng hiện nay, hội chứng sợ thang máy vẫn chưa được công nhận trong Sổ tay chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần (DSM-5). Tuy nhiên, tình trạng này vẫn có thể được khắc phục tốt nếu bệnh nhân sớm phát hiện và áp dụng kết hợp nhiều biện pháp can thiệp hiệu quả theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.
Nguyên nhân gây ra hội chứng sợ thang máy
Nguyên nhân gây ra hội chứng sợ thang máy đến nay vẫn chưa được xác định và làm sáng tỏ. Theo nhận định của các chuyên gia thì tình trạng này có thể liên quan đến các ám ảnh, tổn thương trong quá khứ, di truyền hoặc các yếu tố tác động khác.
Hội chứng sợ thang máy thường không khởi phát bởi một nguyên nhân riêng lẻ mà đó chính là sự kết hợp, ảnh hưởng của nhiều yếu tố khác nhau. Cụ thể như:
- Các trải nghiệm tiêu cực trong quá khứ: Đây được xem là một trong các lý do phổ biến có thể làm gia tăng nguy cơ khởi phát hội chứng sợ thang máy ở nhiều người. Ví dụ nếu trong quá khứ họ đã từng bị mắc kẹt trong thang máy, bị tai nạn nghiêm trọng khi đi thang máy hoặc chứng kiến sự mất mát của người thân khi sử dụng thiết bị này thì sự sợ hãi, ám ảnh có thể kéo dài dai dẳng và hình thành nên nỗi sợ phi lý.
- Do di truyền: Cũng tương tự như các ám ảnh sợ hãi cụ thể khác, Elevatophobia cũng được cho rằng là có liên quan đến yếu tố di truyền. Các chuyên gia cho biết, nếu trong gia đình có người thân từng mắc phải hội chứng này hoặc các rối loạn ám ảnh liên quan khác thì tỷ lệ mắc bệnh của các thành viên còn lại cũng sẽ cao hơn so với bình thường. Tuy nhiên, hiện nay vẫn có có bất kỳ thông tin hay kết luận cụ thể về loại gen di truyền Elevatophobia.
- Ảnh hưởng từ thông tin tiêu cực: Các thông tin tiêu cực về thang máy cũng có thể tác động đến tâm lý và nhận thức của con người. Nếu một người thường xuyên tiếp xúc, cập nhật với những tin tức nói về các rủi ro, nguy hiểm khi sử dụng thang máy thì họ cũng sẽ dần hình thành nỗi sợ, nhận thức không phù hợp đối với thiết bị này.
- Khả năng giữ thăng bằng kém: Đây cũng là một trong các nguyên nhân thường xuyên được nhắc đến đối với hội chứng Elevatophobia. Những người không có khả năng giữ thăng bằng tốt sẽ dễ gặp phải tình trạng chóng mặt, chóng váng khi di chuyển trong không gian kín. Lúc này do lòng bàn chân không có cảm giác được tiếp xúc với mặt đất khiến cho hệ thần kinh phát ra tín hiệu nguy hiểm và gây nên các triệu chứng sợ hãi tột độ.
- Các ám ảnh sợ hãi cụ thể khác: Hội chứng sợ thang máy thường xuất hiện đồng thời hoặc có khả năng là hệ quả của các hội chứng sợ không gian hẹp, hội chứng sợ độ cao, hội chứng sợ bóng tối,…
Hội chứng Elevatophobia có thể khởi phát và ảnh hưởng bởi bất kỳ đối tượng nào. Việc có thể xác định được các yếu tố liên quan sẽ giúp cho quá trình khắc phục, can thiệp đạt được nhiều hiệu quả tích cực hơn, từ đó hỗ trợ bệnh nhân nhanh chóng loại bỏ tốt các cảm giác lo lắng, căng thẳng, sợ hãi về thang máy.
Biểu hiện của hội chứng sợ thang máy
Các biểu hiện của hội chứng sợ thang máy thường rất dễ nhận biết bởi người bệnh luôn thường trực cảm giác lo sợ, căng thẳng, hoảng loạn tột độ khi phải đối diện với thang máy hoặc thậm chí là liên tưởng, nghe ai đó nhắc về việc sử dụng phương tiện di chuyển này. Nỗi sợ thang máy của người bệnh Elevatophobia thường được biểu hiện quá mức, không tương xứng với thực tế và gây nên nhiều cản trở đối với sinh hoạt đời sống của bệnh nhân.
Để có thể nhận biết một người đang mắc phải chứng Elevatophobia, bạn cần dựa vào những yếu tố sau:
- Tồn tại nỗi sợ vô lý, quá mức về thang máy. Họ cảm thấy lo lắng, căng thẳng dữ dội ngay cả khi suy nghĩ, nhìn thấy hình ảnh hoặc nghe ai đó nhắc đến thang máy.
- Nỗi sợ này khiến cho bệnh nhân có xu hướng tránh né, từ chối việc sử dụng thang máy. Đồng thời họ cũng hiếm khi xuất hiện ở những nơi có thang máy như chung cư, trung tâm thương mại, các tòa nhà cao tầng,…
- Sự sợ hãi khiến cho nhiều người hình thành các cảm xúc tiêu cực, khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc, lời nói của chính mình, dễ cảm thấy buồn chán, mệt mỏi.
- Người bệnh Elevatophobia thường có xu hướng mất ngủ, ngủ không sâu giấc, thay đổi thói quen ăn uống, đau đầu, chóng mặt, giảm tập trung, trí nhớ kém.
- Có khả năng lạm dụng các chất kích thích, chất gây nghiện để từ giải tỏa những căng thẳng, lo lắng.
Đặc biệt hơn, khi đối diện với yếu tố gây sợ hãi, những người mắc phải hội chứng sợ thang máy còn xuất hiện hàng loạt các triệu chứng về thể chất, họ trở nên hoảng loạn, kích động. Các biểu hiện của bệnh tương tự như phản ứng khi gặp phải các tình huống nguy hiểm, đe dọa, cụ thể như:
- Khó thở, thở gấp, thở nông
- Nhịp tim đập nhanh, huyết áp giảm
- Căng cơ, tức ngực
- Chân tay bủn rủn, cơ thể đổ nhiều mồ hôi
- Chóng mặt, chóng váng, ngất xỉu
- Ấp úng, khó nói, nói không thành lời
- Buồn nôn, nôn mửa
- Mất kiểm soát, mất phương hướng
- Khó chịu dạ dày
- La hét, khóc lóc, kích động, cào cấu cơ thể, bỏ chạy
Các biểu hiện của hội chứng sợ thang máy thường diễn ra và kéo dài tối thiểu trong vòng 6 tháng. Đồng thời, nỗi sợ dai dẳng này gây nên nhiều phiền toái và cản trở đối với sức khỏe, sinh hoạt đời sống của bệnh nhân nên cần được khắc phục trong giai đoạn sớm.
Hội chứng sợ thang máy gây nên phiền toái gì?
Với sự phát triển của xã hội hiện nay, thang máy được xem như một trong các thiết bị, phương tiện di chuyển mang đến nhiều lợi ích và sự thuận tiện cho sinh hoạt, cuộc sống của con người. Nó giúp cho ta dễ dàng di chuyển giữa các tầng lầu, đồng thời có thể vận chuyển đồ đạc một cách dễ dàng mà không cần sử dụng quá mức sức lực.
Mặc dù nỗi sợ thang máy không xuất hiện thường xuyên và người bệnh vẫn có thể đảm bảo về các hoạt động đời sống nhưng nó vẫn gây ra một số phiền toái đối với sinh hoạt. Họ dường như không thể sử dụng được thang máy và luôn phải ưu tiên các cách di chuyển khác như thang cuốn, thang bộ. Điều này khiến họ mất nhiều thời gian và công sức khi phải di chuyển lên xuống ở các tầng lầu cao hoặc thậm chí khó khăn trong việc sinh sống tại đó.
Phần lớn người bệnh Elevatophobia sẽ không thể sống và làm việc ở những tòa nhà cao tầng, thậm chí họ có thể liên tục từ chối việc gặp gỡ, duy trì các mối quan hệ tại các địa điểm cần phải sử dụng thang máy. Điều này không chỉ làm cản trở đối với các sinh hoạt đời sống mà còn khiến cho họ dần trở nên tách biệt với xã hội, khó duy trì các mối quan hệ lành mạnh.
Ngoài ra, sự lo lắng, căng thẳng quá mức của bệnh nhân cũng là yếu tố làm gia tăng nguy cơ khởi phát các vấn đề sức khỏe tâm thần. Do cảm giác sợ hãi, lo âu quá mạnh mẽ khiến cho họ khó kiểm soát được cảm xúc, hành vi của bản thân, lâu dần cảm thấy trầm cảm, tiêu cực và mệt mỏi.
Những người mắc hội chứng sợ thang máy cũng có nhiều xu hướng lạm dụng các chất kích thích do sự bất lực trong việc quản lý cảm xúc của chính mình. Điều này càng khiến cho tình trạng sức khỏe của họ trở nên tồi tệ, dễ phát sinh các hậu quả nghiêm trọng hơn.
Cách điều trị hiệu quả hội chứng sợ thang máy
Như đã chia sẻ, hội chứng sợ thang máy gây nên nhiều cản trở và ảnh hưởng đối với đời sống, sức khỏe của người bệnh nên việc hỗ trợ can thiệp là rất cần thiết. Tùy vào từng tình trạng bệnh lý khác nhau mà các bác sĩ, chuyên gia sẽ cân nhắc để kết hợp những phương pháp hỗ trợ phù hợp, giúp mang đến hiệu quả tích cực nhất cho bệnh nhân.
Dưới đây là một số biện pháp được sử dụng phổ biến:
1. Trị liệu tâm lý
Tâm lý trị liệu được xem là phương pháp chính trong phác đồ cải thiện hội chứng sợ thang máy và nhiều các rối loạn ám ảnh sợ hãi cụ thể khác. Bệnh nhân sẽ được gặp gỡ và trao đổi cùng với chuyên gia để chia sẻ về chính nỗi sợ hãi của bản thân.
Thông qua các buổi trị liệu trực tiếp, chuyên gia tâm lý cũng đánh giá rõ về mức độ nghiêm trọng của bệnh, đồng thời tìm kiếm được nguyên nhân, yếu tố tác động gây nên nỗi sợ hãi phi lý của từng bệnh nhân. Qua đó, chuyên gia sẽ từng bước tháo gỡ và điều chỉnh tốt về cảm xúc, nhận thức, suy nghĩ, hành vi để bệnh nhân dần loại bỏ triệt để sự sợ hãi của chính mình.
Đối với các tình trạng Elevatophobia, chuyên gia tâm lý sẽ hỗ trợ can thiệp bằng một hoặc một vài các liệu pháp sau đây:
- Liệu pháp tiếp xúc: Bệnh nhân sẽ được tiếp xúc với yếu tố gây sợ hãi trong môi trường an toàn với từng mức độ khác nhau. Lúc này, nhiệm vụ của chuyên gia tâm lý là hỗ trợ người bệnh cân bằng cảm xúc, áp dụng các kỹ năng thư giãn để đối phó và vượt qua chính nỗi sợ của mình.
- Liệu pháp nhận thức và hành vi: Mục đích chính của liệu pháp này đó chính là giúp người bệnh nhìn nhận được sự sai lệch trong nỗi sợ và dần điều chỉnh chúng theo chiều hướng tích cực, đúng đắn hơn.
- Liệu pháp thôi miên: Nhờ vào liệu pháp này, người bệnh sẽ dần cởi mở và đi sâu vào tiềm thức của bản thân, tiếp nhận tốt các suy nghĩ phù hợp có liên quan đến thang máy và dần loại bỏ được nỗi sợ của mình. Ngoài ra, chuyên gia còn trang bị thêm cho bệnh nhân một vài kỹ năng thư giãn để họ có thể chống chọi tốt với những phản ứng tiêu cực khi đối diện với thang máy.
2. Hỗ trợ bằng thuốc
Hội chứng sợ thang máy vẫn chưa được điều trị dứt điểm bằng bất cứ loại thuốc nào. Việc dùng thuốc sẽ được chỉ định sử dụng với mục đích kiểm soát và làm thuyên giảm các triệu chứng mà bệnh gây ra, điển hình là nỗi sợ hãi kinh hoàng cùng với các phản ứng cơ thể tiêu cực khi gặp thang máy.
Thuốc không phải là lựa chọn luôn được ưu tiên cho các bệnh nhân Elevatophobia, thường chỉ được sử dụng cho các trường hợp bệnh nặng, gây nhiều ảnh hưởng đến đời sống, sức khỏe. Đồng thời, thuốc hỗ trợ có thể gây ra một số tác dụng phụ nên việc sử dụng cần được cân nhắc và tuân thủ đúng theo yêu cầu, hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.
3. Can thiệp tại nhà
Việc áp dụng tốt các biện pháp nêu trên có thể giúp người bệnh dần kiểm soát và loại bỏ nỗi sợ hãi về thang máy. Tuy nhiên, để giúp cho quá trình này đạt được hiệu quả tốt hơn, đồng thời hạn chế nguy cơ tái phát bệnh trong tương lai thì bệnh nhân cũng cần chú ý xây dựng lại chế độ sinh hoạt lành mạnh, tích cực hơn.
Dưới đây là một số lời khuyên hữu ích cần được thực hiện ngay tại nhà:
- Dành thời gian để thư giãn, chăm sóc bản thân.
- Chú ý đến chế độ dinh dưỡng hàng ngày, tăng cường bổ sung các loại thực phẩm giàu dưỡng chất, an toàn. Song song với đó hãy hạn chế sử dụng các loại đồ ăn chứa chất bảo quản như thức ăn nhanh, đồ ăn đóng hộp, nước uống có gas,…
- Tăng cường tập luyện thể dục thể thao sẽ giúp cho sức khỏe thể chất và tinh thần được ổn định, cân bằng.
- Tích cực tham gia các hoạt động giải trí lành mạnh.
- Hạn chế tiếp xúc với những thông tin tiêu cực về thang máy.
- Viết nhật ký giúp bạn giảm stress và nhìn nhận rõ về cảm xúc, hành vi sai lệch của bản thân.
- Cởi mở chia sẻ với những người xung quanh về hội chứng sợ thang máy để họ có thể thấu hiểu, giúp đỡ bạn hiệu quả hơn.
- Tìm kiếm và tham gia vào các hội nhóm có cùng nỗi sợ để được chia sẻ, đồng cảm và tiếp nhận lời khuyên hữu ích.
- Học cách suy nghĩ tích cực hơn, trang bị những liệu pháp thư giãn, kiểm soát căng thẳng để phòng tránh các phản ứng thái quá khi gặp thang máy.
Hội chứng sợ thang máy (Elevatophobia) tuy không gây ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng của con người nhưng nó sẽ làm cản trở đến các sinh hoạt đời sống, khiến bệnh nhân khó đảm bảo tốt các hoạt động hàng ngày. Hy vọng qua thông tin chia sẻ trong bài viết này, bạn đọc sẽ hiểu hơn về chứng Elevatophobia và có cách khắc phục hiệu quả, phù hợp.
Có thể bạn quan tâm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!