Hội chứng sợ sấm sét (Astraphobia): Những điều cần biết

Hội chứng sợ sấm sét được biểu hiện bởi nỗi sợ bất thường, phi lý và quá mức đối với sấm sét. Người bệnh sẽ luôn bị ám ảnh dữ dội về sấm và sét, khi phải đối diện với yếu tố này họ sẽ xuất hiện hàng loạt các cảm xúc sợ hãi, tiêu cực cùng những triệu chứng về thể chất tương tự như đang đối diện với các tình huống nguy hiểm. 

Hội chứng sợ sấm sét (Astraphobia) là gì?

Hội chứng sợ sấm sét hay còn được gọi với tên khoa học là Astraphobia hoặc một số tên gọi khác như astrapophobia, brontophobia, keraunophobia, tonitrophobia. Đây là một dạng ám ảnh sợ cụ thể được đặc trưng bởi nỗi sợ phi lý, quá mức và kéo dài dai dẳng có liên quan đến sấm và sét.

Hội chứng này thường khởi phát phổ biến ở trẻ em nhưng cũng có không ít các trường hợp mắc bệnh ở tuổi trưởng thành và gây nên nhiều phiền toái đối với cuộc sống. Trong thực tế thì sấm sét là yếu tố nguy hiểm có thể gây ảnh hưởng đến cả tính mạng con người nên việc sợ hãi khi nhìn thấy sấm sét là phản ứng khá bình thường mà ai cũng đã từng trải qua.

Đối với một người bình thường thì khi nghe thấy dự báo thời tiết về nguy có có bão sắp đến hoặc bắt gặp sấm sét trên đường di chuyển thì họ sẽ hủy bỏ lịch trình, tìm nơi trú ẩn để tránh nguy cơ bị sét đánh trúng hoặc gặp phải các nguy hiểm trên đường đi. Tuy nhiên, đối với những người bị ảnh hưởng bởi Astraphobia thì phản ứng của họ sẽ trở nên dữ dội hơn, họ có thể cảm thấy vô cùng căng thẳng, sợ hãi, lo âu, mất kiểm soát hoặc thậm chí là la hét dữ dội, bỏ chạy khi nghe hoặc nhìn thấy sấm sét.

Theo chia sẻ của các chuyên gia thì hội chứng sợ sấm sét có khả năng phát triển cao hơn ở phụ nữ, tỷ lệ gấp 2 lần so với nam giới. Mặc dù đây là chứng sợ hãi khá phổ biến nhưng hiện nay vẫn chưa được DSM-5 công nhận là một rối loạn riêng biệt Tuy nhiên, nếu có thể kết hợp nhiều biện pháp điều trị tâm lý, sử dụng thuốc, can thiệp tại nhà thì bệnh nhân vẫn có thể phục hồi được tình trạng sức khỏe, loại bỏ tốt các ám ảnh, sợ hãi về sấm sét.

Dấu hiệu nhận biết hội chứng sợ sấm sét

Các biểu hiện của hội chứng sợ sấm sét cũng tương tự như các rối loạn ám ảnh cụ thể khác. Người bệnh cũng sẽ tồn tại nỗi sợ bất thường, quá mức về những gì có liên quan đến sấm sét. Nỗi sợ luôn thường trực ngay cả trước hoặc trong cơn giông bão khiến cho bệnh nhân bị hạn chế trong rất nhiều các hoạt động đời sống và gây ảnh hưởng đến tình trạng sức khỏe tổng thể của họ.

Tùy vào mức độ nghiêm trọng của hội chứng Astraphobia mà người bệnh sẽ có sự sợ hãi khác nhau. Một số trường hợp nặng, bệnh nhân có thể dần trở nên mất kiểm soát, xuất hiện các cơn hoảng loạn kinh hoàng gây ảnh hưởng đến bản thân và cả những người bên cạnh.

Cụ thể, để nhận biết một người đang mắc phải chứng sợ sấm sét, bạn có thể dựa vào một số yếu tố điển hình sau đây:

• Luôn thường trực nỗi lo lắng, sợ hãi về tất cả những gì có liên quan đến sấm sét.
• Có xu hướng cập nhật các tin tức dự báo thời tiết hàng ngày.
• Cảm thấy sợ hãi ngay cả khi nghe ai đó nói về việc sấm xuất hiện mưa, giông bão, sấm sét hoặc nghe thấy các âm thanh tương tự như tiếng sấm.
• Luôn từ chối đi ra ngoài khi bản thân cho rằng sắp có sấm sét xảy ra, đặc biệt là vào mùa mưa bão.
• Không tham gia vào các cuộc giao tiếp có nhắc đến yếu tố gây sợ hãi.

Nỗi sợ sấm sét kéo dài khiến cho người bệnh bị hạn chế rất nhiều trong các sinh hoạt đời sống và cả công việc hàng ngày. Đặc biệt hơn, các biểu hiện của bệnh còn trở nên dữ dội và mạnh mẽ nếu bệnh nhân phải đối diện với các âm thanh, ánh sáng của sấm sét. Lúc này họ xuất hiện hàng loạt các triệu chứng hoảng sợ như:

• Khó thở, thở gấp, hơi thở nông
• Chóng mặt, choáng váng, ngất xỉu
• Căng cơ, đau tức ngực
• Tim đập nhanh liên hồi
• Buồn nôn, nôn mửa
• Tay chân run rẩy, cơ thể ra nhiều mồ hôi
• Nói lắp bắp, nói không thành lời
• Mất tập trung, hoảng loạn
• Trẻ nhỏ có thể khóc lóc, la hét dữ dội

Trong thực tế có không ít các trường hợp bộc phát những cơn hoảng sợ ngay cả khi họ tiếp nhận thông tin về mưa bão hoặc nghe thấy tin tức dự báo thời tiết sắp có sấm sét, giông bão. Người bệnh sẽ có xu hướng tìm mọi cách để tránh né việc phải nghe và nhìn thấy sấm sét, họ sẵn sàng hủy bỏ tất cả các công việc, lịch trình quan trọng.

Các biểu hiện Astraphobia có thể tồn tại mạnh mẽ hơn ở trẻ em bởi trẻ nhỏ dường như không biết cách để kiểm soát cảm xúc, tâm trạng và hành vi của bản thân. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc người mắc mắc hội chứng sợ sấm sét sẽ bớt đau khổ hơn vì nỗi sợ của mình. Họ vẫn sẽ phải trải qua những cảm xúc tiêu cực khi đối diện với sấm sét cùng những ảnh hưởng to lớn đến từ nó.

Hội chứng sợ sấm sét khởi phát do đâu?

Hội chứng sợ sấm sét có thể xuất hiện ở bất kỳ đối tượng nào và cũng có khá nhiều các nghiên cứu tìm hiểu về tình trạng rối loạn này. Tuy nhiên, cho đến hiện nay vẫn chưa có bất kỳ kết luận cụ thể về nguyên nhân gây nên nỗi sợ hãi phi lý, kéo dài của hầu hết các trường hợp ám ảnh sợ hãi cụ thể, trong đó có cả Astraphobia.

Theo giả thuyết của các nhà khoa học thì hội chứng sợ sấm sét thường sẽ có liên quan đến những ám ảnh trong quá khứ, yếu tố di truyền hoặc sự căng thẳng, lo lắng trong thời gian dài. Cụ thể một số yếu tố có thể tác động và làm gia tăng nguy cơ khởi phát Astraphobia như:

• Tổn thương xảy ra trong quá khứ: Nếu một người đã từng chứng kiến hoặc trải qua các ảnh hưởng tiêu cực có liên quan đến sấm sét, như người thân từng chết về sét đánh, sấm sét gây thiệt hại về tài sản, sức khỏe, tai nạn do sấm sét, mưa bão,…thì họ cũng sẽ dễ hình thành nên nỗi ám ảnh, sợ hãi về vấn đề này.
• Do di truyền: Theo nghiên cứu nhận thấy rằng, các ám ảnh sợ hãi cụ thể có nhiều khả năng bị ảnh hưởng bởi yếu tố di truyền. Mặc dù vẫn chưa tìm ra bất kỳ loại gen nào có tác động đến sự phát triển của hội chứng sợ sấm sét nhưng nếu trong gia đình có người thân mắc phải căn bệnh này hoặc các ám ảnh sợ có liên quan thì những thành viên còn lại cũng có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn so với thông thường.
• Ảnh hưởng từ môi trường sống: Cách giáo dục của ba mẹ, gia đình cũng là một trong các yếu tố có sự tác động mạnh mẽ đối với phản ứng của nhiều người khi đối diện với sấm sét. Nếu ngay từ nhỏ, trẻ đã thấy người thân có phản ứng sợ hãi, lo lắng, căng thẳng quá mức đối với sấm sét thì trẻ sẽ hiểu rằng đây là yếu tố nguy hiểm và dần hình thành nên nỗi sợ kéo dài.
• Căng thẳng, stress kéo dài: Stress cũng được xem là một trong các yếu tố góp phần tạo nên những cảm xúc lo lắng, sợ hãi quá mức của nhiều người. Nếu liên tục đối diện với những áp lực, căng thẳng trong thời gian dài thì bạn cũng có khả năng hình thành những nỗi sợ hãi phi lý, quá mức.
• Mất cân bằng hóa chất trong não: Một số chuyên gia chia sẻ rằng, sự bất ổn định về các chất dẫn truyền thần kinh trong não bộ, điển hình là serotonin và dopamine có thể là nguyên nhân làm gia tăng sự sợ hãi, lo lắng ở nhiều người.

Astraphobia ảnh hưởng như thế nào?

Sấm sét là một hiện tượng tự nhiên mà chúng ta hoàn toàn không thể kiểm soát hay loại bỏ nó khỏi đời sống. Chính vì thế, những người mắc phải hội chứng sợ sấm sét tuy không bị ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tính mạng nhưng lại có sự cản trở to lớn đối với các sinh hoạt đời sống hàng ngày.

Do nỗi sợ quá lớn và kéo dài dai dẳng trong nhiều tình huống xã hội khác nhau nên người bệnh sẽ bị hạn chế rất lớn đối với các hoạt động, công việc. Do sự sợ hãi quá mức về sấm sét mà bệnh nhân có thể sẵn sàng từ chối việc tham gia vào các hoạt động giải trí ngoài trời hoặc các sự kiện quan trọng có sức ảnh hưởng đến sự nghiệp, tương lai.

Những người mắc phải Astraphobia cũng sẽ khó khăn hơn trong việc lựa chọn nghề nghiệp. Họ thường không thể theo đuổi những công việc ngoài trời hoặc có liên quan đến yếu tố thời tiết. Mặc khác, họ có thể liên tục nghỉ việc, từ bỏ công việc khi nhận thấy có nguy cơ bắt gặp sấm sét trên đường đến cơ quan, đặc biệt là vào những mùa mưa bão.

Các ảnh hưởng của hội chứng sợ sấm sét thường trở nên dữ dội và mạnh mẽ hơn vào những lúc trời giông bão kéo dài. Họ có thể tự nhốt mình trong nhà, trong phòng kín và tìm mọi cách để tránh né việc nghe thấy tiếng sấm sét.

Bên cạnh đó, khi nỗi sợ không được kiểm soát tốt sẽ khiến cho nhiều bệnh nhân rơi vào trạng thái mất ngủ, rối loạn ăn uống và khó có thể duy trì chất lượng cuộc sống ổn định. Sự lo lắng kéo dài có thể làm nảy sinh những cảm xúc tiêu cực, từ đó gia tăng tỷ lệ khởi phát các rối loạn tâm thần nguy hiểm, phổ biến nhất là rối loạn lo âu, rối loạn hoảng sợ và trầm cảm.

Cách kiểm soát hội chứng sợ sấm sét hiệu quả

Hiện nay việc chẩn đoán hội chứng sợ sấm sét chủ yếu sẽ dựa vào các biểu hiện lâm sàng của từng người bệnh. Đồng thời, bác sĩ chuyên khoa cũng sẽ khai thác về tiền sử bệnh lý của cá nhân, gia đình, tiến hành một vài xét nghiệm cần thiết để loại bỏ tốt các nguy cơ ảnh hưởng từ bệnh lý khác.

Sau khi xác định rõ về tình trạng sợ hãi của mỗi người bệnh, bác sĩ chuyên khoa cũng sẽ cân nhắc kỹ lưỡng trong việc áp dụng các biện pháp can thiệp sau:

1. Trị liệu tâm lý

Trị liệu tâm lý luôn là phương pháp được ưu tiên hàng đầu trong quá trình can thiệp cho những trường hợp mắc phải chứng ám ảnh sợ hãi cụ thể. Đối với các trường hợp sợ sấm sét, người bệnh sẽ được gặp gỡ và trao đổi trực tiếp cùng chuyên gia tâm lý để chia sẻ về cảm xúc, suy nghĩ, nhận thức của bản thân, từ đó chuyên gia sẽ dần tháo gỡ và điều chỉnh theo chiều hướng tích cực hơn.

Tùy vào từng trường hợp cụ thể mà chuyên gia tâm lý sẽ có sự lựa chọn phù hợp về liệu pháp để giúp cho bệnh nhân dần khắc phục và vượt qua nỗi sợ phi lý về sấm sét. Cụ thể, với Astraphobia, người bệnh sẽ được ưu tiên cải thiện tích cực bằng các biện pháp tâm lý sau:

• Liệu pháp nhận thức và hành vi (CBT): Mục đích chính của liệu pháp này đó chính là giúp người bệnh nhìn nhận ra những nhận thức, suy nghĩ sai lệch của bản thân và dần tìm giải pháp khắc phục, kiểm soát hiệu quả, đúng đắn hơn. Bên cạnh đó, CBT còn hỗ trợ áp dụng một số bài tập thư giãn, chánh niệm, tự trò chuyện để mang đến năng lượng tích cực cho bệnh nhân, giúp họ có thể động lực để đối phó tốt với nỗi sợ.
• Liệu pháp tiếp xúc: Đối với liệu pháp này, người bệnh sẽ được tiếp xúc trực tiếp với các yếu tố gây sợ hãi trong môi trường an toàn và lành mạnh. Tùy vào mức độ đáp ứng của mỗi bệnh nhân mà chuyên gia sẽ áp dụng phương pháp theo cấp độ từ thấp đến cao để người bệnh dần đối phó tốt với chính nỗi sợ hãi của mình, từ đó vượt qua được các cảm xúc, hành vi tiêu cực.
• Liệu pháp hành vi biện chứng (DBT): Đây là sự kết hợp hiệu quả giữa việc trò chuyện lành mạnh cùng các kỹ thuật thư giãn, giảm căng thẳng để giúp bệnh nhân dần kiểm soát và loại bỏ tốt sự lo lắng, sợ hãi, bất an có liên quan đến sấm sét.
• Liệu pháp tiếp xúc thực tế ảo (VRET): Đây là biện pháp khá mới nhưng được đánh giá tốt về hiệu quả và mức độ an toàn khi áp dụng cho người mắc hội chứng sợ sấm sét. Các chuyên gia sẽ hỗ trợ theo dõi quá trình hô hấp và nhịp tim trong thời gian phơi nhiễm của bệnh nhân thông qua việc sử dụng công nghệ để mang đến các trải nghiệm chân thực, an toàn.

2. Sử dụng thuốc

Mặc dù chưa có bất kỳ loại thuốc nào được công nhận về hiệu quả điều trị dứt điểm hội chứng sợ sấm sét. Tuy nhiên, việc dùng thuốc vẫn sẽ được chỉ định cho các trường hợp nghiêm trọng hoặc tình trạng bệnh nhân có kèm theo các triệu chứng trầm cảm, lo âu quá mức.

Người bệnh sẽ được chỉ định sử dụng một vài loại thuốc chống trầm cảm, thuốc chống lo âu, thuốc chẹn beta, Benzodiazepine,…với liều lượng thích hợp để kiểm soát về triệu chứng bệnh. Việc dùng thuốc có khả năng gây ra một số tác dụng phụ nên bệnh nhân cũng cần tuân thủ đúng theo chỉ định của bác sĩ để đảm bảo về hiệu quả và mức độ an toàn trong thời gian điều trị.

3. Hỗ trợ tại nhà

Bên cạnh việc đáp ứng tốt các biện pháp can thiệp nêu trên thì người mắc hội chứng sợ sấm sét cũng cần quan tâm đến việc tìm kiếm các biện pháp tự cải thiện tại nhà, đặc biệt là nhanh chóng thay đổi các thói quen sinh hoạt lành mạnh, tích cực hơn để phòng tránh những ảnh hưởng của Astraphobia.

Cụ thể một số điều mà người bệnh cần quan tâm và thực hiện như:

• Trang bị cho bản thân những biện pháp thư giãn, chánh niệm để ngăn chặn sự ảnh hưởng từ cảm giác lo lắng, căng thẳng có liên quan đến sấm sét. Ví dụ như hít thở sâu, thiền định, massage, sử dụng tinh dầu thơm,…
• Để hạn chế các cảm xúc tiêu cực và phản ứng quá khích khi xuất hiện sấm sét, bạn cũng nên chuẩn bị sẵn một số công cụ hỗ trợ như tai nghe, bịt tai hoặc tìm kiếm những nơi yên tĩnh, cách âm để tâm trạng trở nên bình tĩnh hơn.
• Bệnh nhân Astraphobia cần duy trì thói quen tập luyện thể dục thể thao để tăng cường sức đề kháng và giảm bớt sự lo lắng, căng thẳng thường trực.
• Chế độ ăn uống cũng đóng vai trò quan trọng, cần bổ sung đa dạng các loại thực phẩm, ăn nhiều rau xanh, các loại hoa quả tươi ngon.
• Cố gắng nâng cao chất lượng giấc ngủ, duy trì giấc ngủ đủ từ 7 đến 8 tiếng đối với người trưởng thành. Nếu cảm thấy trằn trọc khó ngủ, hãy thử áp dụng các biện pháp cải thiện an toàn như uống trà thảo mộc, thiền, dùng tinh dầu thơm, ngâm chân với nước ấm,….
• Lên kế hoạch cụ thể cho những thói quen tích cực, lành mạnh trong những ngày mưa bão. Ví dụ, bạn có thể đánh lạc hướng sự chú ý của bản thân bằng cách xem tivi, chơi trò chơi, vui đùa với thú cưng, ăn uống, ngủ,…
• Chia sẻ nỗi sợ với những người thân bên cạnh để họ có thể giúp đỡ, hỗ trợ bạn tốt hơn, đặc biệt là khi có sự xuất hiện của sấm sét.

Hội chứng sợ sấm sét (Astraphobia) gây nên nhiều cản trở đối với đời sống của bệnh nhân nên cần được hỗ trợ can thiệp và khắc phục trong giai đoạn sớm. Người bệnh cần phải nỗ lực và kiên trì dể có thể đối mặt, vượt qua được nỗi sợ của bản thân, từ đó cân bằng lại trạng thái tâm lý và xây dựng đời sống tích cực, lành mạnh hơn.