Hội chứng bất lực ngôn ngữ (Aphasia) và cách khắc phục
Hội chứng bất lực ngôn ngữ là một dạng rối loạn phát triển ngôn ngữ khiến cho khả năng tiếp nhận, tổng hợp và sử dụng ngôn ngữ của con người dần bị suy giảm hoặc biến mất hoàn toàn. Người mắc phải tình trạng này sẽ gặp phải nhiều khó khăn, cản trở trong quá trình đọc, viết, nói, giao tiếp,…
Hội chứng bất lực ngôn ngữ (Aphasia) là gì?
Hội chứng bất lực ngôn ngữ hay còn có tên khoa học là Aphasia (viết tắt là NLD) là một chứng rối loạn phát triển ngôn ngữ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng tiếp thu, giao tiếp ngôn ngữ của con người. Tình trạng này thường xảy ra phổ biến ở tuổi trung niên và kéo dài dai dẳng nếu không được can thiệp và khắc phục hiệu quả.
Những người mắc phải hội chứng này thường sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp nhận, sử dụng ngôn ngữ để tương tác, giao tiếp, học tập và sinh hoạt cuộc sống. Họ thường không thể đọc, hiểu, nói, viết ngôn ngữ hoặc thậm chí khả năng tính toán cũng dần bị suy giảm.
Điều này không đồng nghĩa với việc họ bị kém thông minh bởi những người mắc phải hội chứng bất lực ngôn ngữ vẫn có thể hiểu rõ được những gì mình mong muốn, họ có ý tưởng, sáng tạo và tiềm năng riêng nhưng nó không được thể hiện cụ thể bằng ngôn ngữ. Những suy nghĩ của họ thường bị mắc kẹt bên trong não bộ, không thể thoát ra bên ngoài bằng lời nói.
Theo nghiên cứu nhận thấy rằng, hội chứng Aphasia thường có nhiều khả năng đi kèm với các rối loạn khác, chẳng hạn như mất khả năng hợp lưỡi, môi để phát âm hoặc mất kiểm soát cơ ở miệng gây ra tình trạng chậm nói, nói ngọng,…Aphasia gây nên những phiền toái về cuộc sống của con người nếu không được phát hiện và can thiệp hiệu quả.
Các dạng bất lực ngôn ngữ thường gặp
Các biểu hiện của hội chứng bất lực ngôn ngữ thường rất đa dạng. Người bệnh thường sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc hiểu và sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp, khả năng ngôn ngữ dần bị suy giảm hoặc mất đi hoàn toàn khiến cho các sinh hoạt đời sống trở nên rối loạn.
Theo chia sẻ của các chuyên gia thì hội chứng này thường sẽ ảnh hưởng đến bệnh nhân theo những cách khác nhau tùy vào mức độ chấn thương của não bộ. Theo đó, Aphasia sẽ được chia thành các dạng cụ thể như:
1. Thất ngôn biểu đạt (expressive aphasia)
Thất ngôn biểu đạt hay còn được gọi với tên khác như Broca, rối loạn ngôn ngữ vận động, biểu đạt không trôi chảy, rành mạch. Dạng bất lực ngôn ngữ này thường xảy ra đối với những người đang chịu ảnh hưởng, tổn thương bởi khu vực vỏ não phía trước hoặc vùng Broca.
Đây là một trong các các khu vực chính chịu trách nhiệm đảm bảo tốt chức năng tạp tín hiệu ngôn ngữ cho mỗi con người. Chính vì thế, người bệnh sẽ gặp phải các cản trở trong việc bày tỏ những mong muốn, suy nghĩ của bản thân bằng ngôn ngữ mặc dù khả năng nghe hiểu vẫn được hoạt động tốt.
Bệnh nhân thường sẽ khó sử dụng ngôn ngữ, không thể sử dụng từ ngữ, lời nói để diễn đạt ý muốn của bản thân. Thậm chí có nhiều người còn không thể dùng những từ đơn giản, hay nói những câu rời rạc, không có ý nghĩa, sắp xếp từ ngữ lộn xộn, sai lệch.
Ngoài ra, có một số ít các trường hợp mắc phải dạng thất ngôn biểu đạt còn có kèm theo triệu chứng bị yếu hoặc liệt nửa người khiến cho quá trình giao tiếp gặp thêm nhiều trở ngại. Tình trạng này gây nên cản trở to lớn đối với sức khỏe, sinh hoạt đời sống của người bệnh, thậm chí tạo ra gánh nặng đối với gia đình, người thân.
2. Thất ngôn tiếp nhận (comprehensive aphasia)
Thất ngôn tiếp nhận là tình trạng người bệnh gặp phải các tổn thương ở vùng Wernicke của não. Đây là vùng não nắm giữ chức năng quan trọng đối với việc tiếp nhận, phân tích âm thanh để chúng ta có thể nghe hiểu giọng nói, ngôn ngữ. Do đó có thể thấy rằng, những trường hợp bất lực ngôn ngữ dạng thất ngôn tiếp nhận sẽ gặp khó khăn trong việc hiểu được người khác đang muốn truyền tải thông điệp gì.
Mặc dù họ có thể nói và sử dụng ngôn ngữ diễn đạt một cách trôi chảy, chính xác nhưng lại không thể hiểu rõ được những gì người khác nói và bày tỏ bằng lời nói. Tuy nhiên, do không thể tiếp nhận ngôn ngữ một cách tốt nhất nên khiến cho việc sử dụng ngôn ngữ trở nên xáo trộn, họ có thể sử dụng từ ngữ một cách bừa bãi, không đúng cú pháp, hoàn cảnh.
3. Thất ngôn toàn thể (global aphasia)
Thất ngôn toàn thể là tình trạng kết hợp cả thất ngôn tiếp nhận và thất ngôn diễn đạt. Người bệnh sẽ gặp khó khăn trong việc nghe hiểu, sử dụng và diễn đạt bằng ngôn ngữ, lời nói.
Tình trạng này gây nên sự suy giảm nặng nề về toàn bộ khả năng ngôn ngữ của con người. Họ khó có thể giao tiếp, tương tác thuận lợi với mọi người xung quanh bởi khả năng hiểu và sử dụng ngôn ngữ để bày tỏ mong muốn không còn linh hoạt.
Nguyên nhân gây ra hội chứng bất lực ngôn ngữ
Theo nghiên cứu và nhận định của các chuyên gia thì hội chứng bất lực ngôn ngữ sẽ có sự liên quan mật thiết đối với các tổn thương diễn ra ở não bộ. Tai biến mạch máu não được xem là một trong các nguyên nhân hàng đầu làm gia tăng nguy cơ khởi phát chứng rối loạn, đặc biệt là ở những tình trạng bị đột quỵ do di chứng để lại.
Khi quá trình lưu thông máu của não bộ bị tác động và bất ngờ bị phá vỡ sẽ khiến họ bộ não bị mất đi lượng máu đáng kể và làm hoại tử những tế bào thần kinh, khiến cho vùng kiểm soát ngôn ngữ bị tổn thương, gây nên những rối loạn bất thường. Tình trạng này thường diễn ra theo hai cách:
- Xuất huyết não: Mạch máu bị vỡ
- Nhồi máu não: Mạch máu bị tắc nghẽn
Ngoài ra, một số chấn thương nghiêm trọng ở đầu hoặc tình trạng nhiễm trùng, khối u, thoái hóa kéo dài cũng có thể gây ảnh hưởng đến khả năng ngôn ngữ của nhiều người. Đây là một trong các lý do khiến cho sự tiến triển ngôn ngữ của nhiều người dần bị suy giảm hoặc mất đi hoàn toàn.
Các nhà khoa học giải thích rằng, các tế bào não bộ nằm trong mạng lưới ngôn ngữ khi bị tổn thương sẽ gây nên những sự suy giảm về ngôn ngữ, khiến cho khả năng hiểu và nói của con người dần bị đánh mất. Một số trường hợp nghiêm trọng hoặc không sớm được khắc phục tốt có thể khiến bệnh tình tiến triển nặng thành chứng sa sút trí tuệ.
Ở một vài trường hợp, người bệnh có thể làm xuất hiện các triệu chứng thất ngôn tạm thời. Tình trạng này thường bị ảnh hưởng bởi chứng động kinh, đau nửa đầu, thiếu máu não thoáng qua (TIA). Những người mắc phải các cơn TIA thường sẽ có nhiều nguy cơ đột quỵ cao hơn so với bình thường nên cần cẩn trọng trong tương lai gần.
Hội chứng bất lực ngôn ngữ gây nên cản trở gì?
Ảnh hưởng đầu tiên có thể kể đến đối với những người mắc hội chứng bất lực ngôn ngữ đó chính là sự cản trở nghiêm trọng về giao tiếp, tương tác xã hội. Do những hạn chế và sự suy giảm về khả năng tiếp nhận, sử dụng, diễn đạt ngôn ngữ nên người bệnh thường khó khăn trong việc kết nối với mọi người xung quanh.
Họ khó có thể duy trì hiệu quả học tập, làm việc và các mối quan hệ lành mạnh. Những người này thường gặp phải nhiều rào cản trong quá trình giao tiếp và không thể bộc lộ tốt những khả năng của bản thân dù họ có thể là những người thông minh, có tư duy tốt.
Bên cạnh đó, do những mặt hạn chế về ngôn ngữ khiến cho nhiều người bệnh hình thành tâm lý tự ti, xấu hổ, mặc cảm khiến cho sức khỏe tinh thần cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Một số trường hợp có thể dần thu mình, ngại tiếp xúc với những người xung quanh hoặc thậm chí trở nên trầm cảm, stress nặng.
Mặc dù hội chứng bất lực ngôn ngữ có xu hướng khởi phát ở độ tuổi trung niên nhưng vẫn có một số ít trường hợp mắc phải là trẻ em hoặc thanh thiếu người, người trẻ tuổi. Đối với các tình trạng này còn gây ra nhiều ảnh hưởng đối với đời sống và sự phát triển trong tương lai của trẻ, khiến trẻ khó có thể học tập, làm việc và duy trì chất lượng cuộc sống độc lập.
Cách khắc phục hội chứng bất lực ngôn ngữ hiệu quả
Tùy vào mỗi tình trạng bệnh lý khác nhau mà việc hỗ trợ can thiệp cũng sẽ được cân nhắc lựa chọn các biện pháp phù hợp và hiệu quả nhất. Các bác sĩ chuyên khoa sẽ tiến hành thăm khám, cho người bệnh thực hiện một số bài test để đánh giá khách quan về khả năng tiếp nhận, sử dụng ngôn ngữ và các vấn đề sức khỏe kèm theo để có được phác đồ can thiệp tốt nhất.
Dưới đây là một số phương pháp thường được hỗ trợ áp dụng cho người mắc hội chứng bất lực ngôn ngữ như:
1. Liệu pháp ngôn ngữ
Liệu pháp ngôn ngữ luôn là phương pháp được ưu tiên hàng đầu trong việc cải thiện các rối loạn phát triển ngôn ngữ, trong đó có hội chứng bất lực ngôn ngữ. Người bệnh sẽ được gặp gỡ và trao đổi trực tiếp cùng với nhà trị liệu ngôn ngữ để hỗ trợ hiệu quả.
Thông thường, bệnh nhân sẽ được yêu cầu nhập viện để đáp ứng tốt hơn cho quá trình điều trị. Tùy thuộc vào từng mức độ của nghiêm trọng của mỗi bệnh nhân mà các chuyên gia sẽ cân nhắc lựa chọn những hình thức can thiệp phù hợp.
Đối với tất cả các cách thức điều trị bằng liệu pháp ngôn ngữ đều sẽ hướng đến mục đích chung:
- Giúp bệnh nhân dần khôi phục khả năng tiếp nhận và sử dụng ngôn ngữ lời nói hiệu quả hơn.
- Người bệnh sẽ dần cải thiện và giao tiếp với khả năng của mình.
- Hỗ trợ tìm kiếm các biện pháp giao tiếp thay thế để đáp ứng tốt cho nhu cầu tương tác, sinh hoạt đời sống.
- Cung cấp các thông tin hữu ích và cần thiết cho người bệnh, người thân về hội chứng bất lực ngôn ngữ.
Các chuyên gia sẽ hỗ trợ đánh giá và cân nhắc cho người bệnh thực hiện các khóa học ngôn ngữ ngắn hạn hoặc chuyên sâu để giúp họ dần cải thiện tình trạng ngôn ngữ. Bệnh nhân có thể được hỗ trợ theo cá nhân, nhóm hoặc áp dụng các chương trình công nghệ cao để mang đến hiệu quả tốt hơn.
2. Trị liệu ngôn ngữ – Kỹ thuật nói
Đối với các trường hợp người bệnh gặp phảo khó khăn trong quá trình hiểu, tiếp thu ngôn thì bác sĩ chuyên khoa, chuyên gia trị liệu có thể sử dụng hình ảnh để gia tăng khả năng ghi nhớ và vận dụng từ ngữ tốt hơn. Bệnh nhân có thể được hướng dẫn cách nối từ thông qua hình ảnh miên tả, học cách sắp xếp từ ngữ, câu từ theo hình ảnh để có thể tạo thành câu có ý nghĩa.
Ngược lại, đối với các trường hợp bệnh nhân gặp phải khó khăn trong quá trình sử dụng ngôn ngữ để diễn đạt thành lời nói thì có thể được áp dụng biện pháp đặt tên cho bức tranh, hình ảnh cụ thể. Ngoài ra, nhà trị liệu còn yêu cầu người bệnh lặp lại theo những âm thanh, lời nói, vần điệu khi nghe được để dần cải thiện khả năng biểu đạt.
Thông thường, các liệu pháp được áp dụng sẽ được cân nhắc theo thứ tự từ đơn giản đến phức tạp để bệnh nhân dần đáp ứng tốt hơn. Người bệnh cũng có thể được hỗ trợ trị liệu cá nhân, theo nhóm hoặc gia đình để gia tăng tương tác thực tế, đáp ứng tốt cho các hoạt động sinh hoạt đời thường.
3. Áp dụng các phương pháp giao tiếp thay thế
Việc tìm kiếm và áp dụng các phương pháp giao tiếp thay thế cho người mắc phải hội chứng bất lực ngôn ngữ là điều vô cùng cần thiết. Đây là một trong những cách thường xuyên được áp dụng để giúp bệnh nhân dễ dàng giao tiếp, tương tác với mội người xung quanh, hỗ trợ tốt trong giai đoạn phục hồi khả năng ngôn ngữ.
Tùy vào sự đáp ứng của mỗi bệnh nhân mà bác sĩ trị liệu sẽ cân nhắc để đưa các liệu pháp tương ứng như vẽ, viết, sử dụng hình ảnh, biểu đồ, cử chỉ phi ngôn ngữ,…Nhờ vào đó mà người bệnh dần kết nối tốt hơn với mọi người xung quanh, gia tăng sự nỗ lực trong quá trình cải thiện ngôn ngữ.
Ngoài ra, đối với các trường hợp bệnh nhân đang gặp khó khăn trong quá trình diễn đạt ngôn ngữ nhưng vẫn có thể viết, đánh máy, hiểu ngôn ngữ tốt thì các thiết bị điện tử, công nghệ có thể là cánh tay trợ giúp đắc lực. Những thiết bị, mát móc hỗ trợ tạo giọng nói giúp họ bệnh nhân dễ dàng hơn trong việc truyền tải ý muốn thông qua tin nhắn.
Mong rằng với những thông tin chia sẻ trong bài viết này, bạn đọc sẽ hiểu thêm về hội chứng bất lực ngôn ngữ và có thể giúp ích cho người thân của mình trong quá trình điều trị, khắc phục ảnh hưởng của bệnh. Gia đình và người thân cần đồng hành, động viên để giúp cho bệnh nhân có thêm nhiều động lực để cải thiện tốt khả năng ngôn ngữ, từ đó giao tiếp hiệu quả, ổn định hơn.
Có thể bạn quan tâm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!