Bị Sang Chấn Tâm Lý Nên Uống Thuốc Gì?
Sử dụng thuốc không phải là lựa chọn ưu tiên trong điều trị sang chấn tâm lý. Tuy nhiên, một số loại thuốc vẫn có thể được chỉ định để cải thiện các triệu chứng thể chất và tâm thần. Bài viết sẽ giải đáp thắc mắc bị sang chấn tâm lý nên uống thuốc gì và những lưu ý khi sử dụng.
Sang chấn tâm lý nên uống thuốc gì?
Sang chấn tâm lý là những tổn thương tâm lý sâu sắc vượt quá ngưỡng chịu đựng của cơ thể. Tình trạng này có thể gặp ở cả trẻ em và người lớn do nhiều sự kiện khác nhau. Khả năng chịu đựng stress có sự khác biệt ở từng người, tùy thuộc vào đặc điểm tính cách, độ tuổi và kinh nghiệm sống. Tuy nhiên, đa phần sang chấn đều xảy ra sau những sự kiện nghiêm trọng như tai nạn, ly hôn, bị bắt cóc, lạm dụng, chiến tranh,…
Sau khi đối mặt sang chấn tâm lý, cơ thể sẽ xuất hiện các rối loạn liên quan đến hành vi, cảm xúc, nhận thức và đôi khi đi kèm với những triệu chứng thể chất. Biểu hiện của sang chấn tâm lý rất đa dạng, phụ thuộc vào nhân cách và mức độ sang chấn. Tuy nhiên, đặc điểm chung của những người bị sang chấn tâm lý là cảm xúc không ổn định, đau khổ, buồn bã, bi quan, uể oải và đôi khi có biểu hiện kích động.
Sang chấn tâm lý có thể xảy ra trong thời gian ngắn nhưng cũng có thể khởi phát muộn và tiến triển mãn tính. Nếu không được điều trị sớm, những tổn thương tâm lý có thể phát triển thành các rối loạn tâm lý, tâm thần khác. Hiện nay, điều trị chính đối vối tình trạng này là trị liệu tâm lý. Tuy nhiên, liệu pháp này mang lại hiệu quả khá chậm nên trong thời gian đầu, bệnh nhân sẽ được chỉ định dùng thuốc.
Dùng thuốc không giúp xoa dịu những tổn thương về mặt tâm lý. Tuy nhiên, thuốc có thể cải thiện các triệu chứng có liên quan đến sang chấn như cảm xúc không ổn định, khí sắc trầm buồn, căng thẳng, chán nản, hoang tưởng, ảo giác, hành vi kích động và đặc biệt có hiệu quả với các triệu chứng thể chất đi kèm.
Không có loại thuốc cụ thể nào được dùng cho bệnh nhân sang chấn tâm lý. Loại thuốc và liều lượng sẽ được cân nhắc tùy theo biểu hiện lâm sàng, mức độ triệu chứng và khả năng đáp ứng của từng trường hợp. Nếu đang băn khoăn bị sang chấn tâm lý nên uống thuốc gì, bệnh nhân có thể tham khảo một số nhóm thuốc thông dụng sau để có kinh nghiệm khi sử dụng:
1. Nhóm thuốc chống trầm cảm
Thuốc chống trầm cảm là nhóm thuốc thông dụng được dùng trong điều trị các vấn đề tâm lý, tâm thần. Nhóm thuốc này được chia thành nhiều loại với cơ chế khá tương đồng. Thuốc chống trầm cảm mang lại hiệu quả trong việc xoa dịu tâm trạng buồn bã, đau khổ, căng thẳng, gia tăng sự tập trung, cải thiện giấc ngủ và tăng cảm giác thèm ăn.
Bên cạnh đó, sử dụng thuốc chống trầm cảm còn giúp cải thiện tình trạng đau mãn tính có liên quan đến sang chấn và các rối loạn tâm lý, tâm thần khác. Do đó, nhóm thuốc này sẽ được cân nhắc trong trường hợp sang chấn tâm lý.
Hiện nay, có khá nhiều nhóm thuốc chống trầm cảm được sử dụng. Trong đó, phổ biến nhất là 2 nhóm thuốc sau:
– Chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRIs):
SSRIs là nhóm thuốc chống trầm cảm được sử dụng phổ biến nhất hiện nay. Nhóm thuốc này không cho hiệu quả tốt nhất nhưng có độ an toàn cao và ít tác dụng phụ nên được sử dụng trong rất nhiều trường hợp. SSRIs hoạt động bằng cách tái hấp thu serotonin, từ đó làm gia tăng nồng độ serotonin trong não bộ.
Giảm serotonin là nguyên nhân trực tiếp gây ra tâm trạng buồn bã, u uất, nhạy cảm, mất ngủ, chóng mặt, ăn uống kém, giảm ham muốn tình dục,… Với cơ chế tăng serotonin, loại thuốc này giúp cải thiện các triệu chứng thể chất và tâm thần liên quan đến sang chấn tâm lý.
Thuốc cho tác dụng khá chậm, khoảng 4 – 6 tuần sau khi sử dụng. Để ổn định tinh thần hoàn toàn, nhóm thuốc này thường được sử dụng trong một thời gian dài. Các loại thuốc ức chế tái hấp thu serotonin được sử dụng phổ biến hiện nay bao gồm Sertralin, Fluoxetin, Escitalopram, Citalopram,…
– Thuốc chống trầm cảm 3 vòng:
Thuốc chống trầm cảm 3 vòng được sử dụng rất phổ biến trong điều trị các rối loạn tâm lý, tâm thần như trầm cảm, rối loạn stress sau sang chấn, rối loạn lo âu, rối loạn lưỡng cực và sang chấn tâm lý. Nhóm thuốc này có cơ chế ngăn chặn tái hấp thu serotonin, noradrenalin và các chất dẫn truyền thần kinh trong não bộ.
Thuốc chống trầm cảm 3 vòng mang lại hiệu quả cao trong điều trị các vấn đề tâm lý, tâm thần. Thuốc có thể cải thiện tình trạng căng thẳng, đau khổ, buồn bã, mất sự hứng thú, quan tâm, cơ thể mệt mỏi, giảm năng lượng,… sau sang chấn tâm lý. Tuy nhiên, thuốc chống trầm cảm 3 vòng có nhiều tác dụng phụ hơn so với SSRIs nên chỉ được dùng khi thực sự cần thiết.
Các loại thuốc chống trầm cảm 3 vòng được sử dụng phổ biến hiện nay bao gồm Clomipramine, Butriptyline, Amitriptyline,…
2. Thuốc an thần benzodiazepine
Thuốc an thần nhóm benzodiazepine thường được sử dụng đồng thời với thuốc chống trầm cảm trong khoảng 1 tháng. Loại thuốc này cho tác dụng nhanh nên được dùng trong thời gian chờ thuốc chống trầm cảm phát huy tác dụng.
Cơ chế của thuốc an thần benzodiazepine là đẩy protein nội sinh, chiếm lợi receptor để gắn vào GABA nhằm mở kênh Cl-. Với cơ chế này, thuốc có tác dụng gián tiếp làm tăng tần số mở kênh Cl- và tăng hiệu quả của GABA.
Thuốc an thần benzodiazepine có nhiều tác dụng, trong đó phải kể đến 4 tác dụng chính là an thần, giải lo âu; chống co giật; giãn cơ; làm dễ ngủ. Thuốc thường được dùng để giải tỏa cảm giác căng thẳng, lo âu, sợ hãi, mất ngủ và căng cơ ở những bệnh nhân sang chấn tâm lý. Ngoài ra, sử dụng thuốc benzodiazepine cũng giúp cải thiện các cơn hoảng loạn và kích động.
Thuốc an thần benzodiazepine có hiệu quả cao trong việc cải thiện các triệu chứng do sang chấn tâm lý gây ra. Tuy nhiên, nhóm thuốc này có khả năng gây nghiện nên chỉ được dùng khi cần thiết. Thông thường, benzodiazepine sẽ được dùng ở liều thấp nhất có hiệu quả trong khoảng 1 tháng. Trước khi ngừng thuốc hẳn, bác sĩ sẽ giảm liều từ từ để tránh các tác dụng không mong muốn.
Các loại thuốc an thần benzodiazepine được sử dụng phổ biến hiện nay:
- Diazepam
- Oxazepam
- Chlordiazepoxide
Thực tế, các loại thuốc an thần nhóm benzodiazepine được sử dụng rất phổ biến trong điều trị sang chấn tâm lý. Tuy nhiên, vì thuốc tiềm ẩn khá nhiều rủi ro nên cần phải cẩn trọng trong quá trình điều trị.
3. Thuốc chống loạn thần
Thuốc chống loạn thần có thể được sử dụng trong điều trị sang chấn tâm lý. Nhóm thuốc này có tác dụng ức chế dopamine ở các thụ thể khác nhau, ức chế muscarin, histamine, thụ thể alpha 1,… Thuốc chống loạn thần chủ yếu được sử dụng để làm giảm các triệu chứng loạn thần như hoang tưởng và ảo giác.
Trong trường hợp sang chấn tâm lý có kèm hoang tưởng và ảo giác, bác sĩ sẽ xem xét dùng thuốc chống loạn thần để tránh những tình huống đáng tiếc. Thuốc chống loạn thần mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc giảm các ảo giác, hoang tưởng và những triệu chứng có liên quan. Tuy nhiên, loại thuốc này có cơ chế trung ương nên tiềm ẩn không ít rủi ro, tác dụng ngoại ý.
Các loại thuốc chống loạn thần được sử dụng phổ biến hiện nay:
- Thuốc chống loạn thần điển hình bao gồm Promazine, Chlorpromazine, Pimozide, Benperidol, Zuclopenthixol,…
- Thuốc chống loạn thần không điển hình bao gồm Quetiapine, Paliperidone, Amisulpride, Risperidone,…
4. Thuốc chẹn beta
Thuốc chẹn beta thường được sử dụng để điều trị các vấn đề tim mạch. Ngoài ra, nhóm thuốc này cũng được dùng để giảm các triệu chứng thể chất liên quan đến rối loạn lo âu, trầm cảm, sang chấn tâm lý,…
Cơ chế chính của thuốc là ngăn tác động của epinephrine, từ đó làm giảm các triệu chứng thể chất như hồi hộp, đánh trống ngực, tăng nhịp tim, mệt mỏi, chóng mặt, thở nông, khó thở. Trên thực tế, thuốc chẹn beta chỉ được dùng khi thực sự cần thiết vì tiềm ẩn khá nhiều rủi ro và tác dụng phụ.
5. Các loại thuốc bổ não
Bệnh nhân sang chấn tâm lý có thể sử dụng các loại thuốc bổ não như Piracetam, viên uống chiết xuất từ lá bạch quả, vitamin nhóm B,… Nhóm thuốc này được dùng để tái tạo và phục hồi các tế bào thần kinh bị tổn thương, đồng thời cải thiện lưu lượng máu lên não, qua đó tăng khả năng tập trung, gia tăng trí nhớ và cải thiện các vấn đề giấc ngủ do sang chấn tâm lý gây ra.
Thuốc bổ não không phải là nhóm thuốc chính nhưng được sử dụng khá phổ biến. Thuốc có thể phòng ngừa tình trạng suy nhược thần kinh và đẩy nhanh tốc độ phục hồi cho bệnh nhân sang chấn tâm lý. Khác với các nhóm thuốc trên, nhóm thuốc này thường được sử dụng trong thời gian dài.
Lưu ý khi sử dụng thuốc điều trị sang chấn tâm lý
Sử dụng thuốc có thể cải thiện các triệu chứng thể chất, tâm thần có liên quan đến sang chấn tâm lý. Tuy nhiên trước khi sử dụng thuốc, bệnh nhân cần lưu ý một số vấn đề quan trọng sau:
- Sử dụng thuốc chỉ có thể cải thiện một số triệu chứng do sang chấn tâm lý gây ra. Chính vì vậy, bệnh nhân cần điều trị song song với trị liệu tâm lý để đạt kết quả tốt nhất.
- Các loại thuốc được sử dụng cho bệnh nhân sang chấn tâm lý đều tiềm ẩn rủi ro và tác dụng phụ. Do đó, bệnh nhân nên dùng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ và cần chú ý các vấn đề bất thường trong quá trình sử dụng. Bên cạnh đó, người nhà cũng cần hỗ trợ bệnh nhân trong quá trình sử dụng thuốc để kịp thời phát hiện và xử trí tác dụng không mong muốn.
- Không tự ý thay đổi liều lượng và tự ngưng thuốc bởi một số nhóm thuốc có thể gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng nếu dừng đột ngột.
- Bên cạnh sử dụng thuốc, bệnh nhân cần xây dựng lối sống khoa học và lành mạnh để phục hồi sức khỏe thể chất và tinh thần một cách toàn diện. Ngoài ra, nên trang bị cho bản thân những giải pháp giải tỏa stress và đẩy lùi cảm xúc tiêu cực để vượt qua tổn thương tâm lý hoàn toàn.
- Nếu bệnh nhân có biểu hiện kích động và hành vi gây hại cho bản thân hoặc những người xung quanh, gia đình nên cho người bệnh đến bệnh viện trong thời gian sớm nhất.
Trên đây là những thông tin giải đáp Bị sang chấn tâm lý nên uống thuốc gì và những vấn đề cần lưu ý khi sử dụng. Bên cạnh sử dụng thuốc, bệnh nhân cần can thiệp trị liệu tâm lý và có chế độ chăm sóc hợp lý, khoa học để cải thiện toàn diện sức khỏe thể chất và tinh thần.
Tham khảo thêm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!