Hội chứng sợ bệnh viện (Nosocomephobia) là gì? Cách vượt qua
Với những người mắc hội chứng sợ bệnh viện Nosocomephobia, cụm từ “bệnh viện” gây cho họ ám ảnh kinh hoàng và căng thẳng khủng khiếp. Bệnh viện gắn liền với hình ảnh bệnh tật và cái chết. Do đó không ai thích đến bệnh viện, thậm chí nhiều người e ngại đến mức nếu không bệnh tình quá nặng, họ sẽ không chủ động đến bệnh viện thăm khám và điều trị. Tuy nhiên với người sợ bệnh viện, ỗi sợ này kinh khủng hơn nhiều và rất khó vượt qua.
Hội chứng sợ bệnh viện là gì?
Hội chứng sợ bệnh viện (Nosocomephobia) là một dạng rối loạn lo âu thường gặp khi người bệnh cảm thấy ám ảnh, sợ hãi kinh hoàng khi nghĩ đến bệnh viện, hoặc buộc phải đến bệnh viện thăm khám. Cụm từ Nosocomephobia bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp νοσοκομεῖον (nosokomeion) là “bệnh viện” và φόβος (phobos) nghĩ là “sợ hãi”.
Cảm giác e ngại và né tránh khi nhắc đến bệnh viện là cảm xúc bình thường của con người, vì bệnh viện gắn liền với hình ảnh bệnh tật, đau khổ, những điều tiêu cực, và cái chết. Tuy nhiên cảm giác này không thể ngăn cản người bình thường đến bệnh viện thăm khám và tiếp nhận những thủ thuật y tế.
Còn với những người mắc hội chứng sợ bệnh viện, họ luôn cảm thấy hoảng sợ, lo lắng thái quá, và có nỗi sợ hãi hoang đường khi nhắc đến bệnh viện. Sự lo lắng và sợ hãi này ngăn họ đến bệnh viện để khám bệnh, thăm người thân, hoặc khi có nhu cần cần thiết phải thăm khám. Những người mắc hội chứng sợ bệnh viện có thể kèm theo những hội chứng dưới đây:
- Hemophobia: Hội chứng sợ máu
- Trypanophobia: Hội chứng sợ kim tiêm
- Nosophobia: Hội chứng bệnh tật, thường là một căn bệnh cụ thể ví dụ như ung thư hoặc tiểu đường
- Carcinophobia: Hội chứng sợ ung thư
- Mysophobia: Hội chứng sợ vi trùng, vi khuẩn và nhiễm trùng
- Agliophobia: Hội chứng sợ đau.
- Thanatophobia: Hội chứng sợ chết
- Tomophobia: Hội chứng sợ phẫu thuật
- Pharmacophobia: Hội chứng sợ thuốc
- Claustrophobia: Hội chứng sợ không gian hẹp. Hội chứng sợ không gian hẹp khiến người bệnh không thể tiếp nhận việc chụp CT, hoặc các xét nghiệm yêu cầu ở trong phòng kín, phòng trống
- Latrophobia: Hội chứng sợ bác sĩ. Hội chứng sợ bác sĩ thường chỉ chung những người làm trong ngành y như bác sĩ, y tá, điều dưỡng, nhân viên công tác trong bệnh viện, kỹ thuật viên phòng xét nghiệm,…
- Claustrophobia , sợ không gian kín, chẳng hạn như phòng khám nhỏ hoặc xét nghiệm y tế yêu cầu bị giam cầm.
Số người mắc chứng Nosocomephobia được cho là ngày càng tăng cao sau khi đại dịch Covid-19 xuất hiện. Nguyên nhân là do bệnh viện là nơi tập trung người bệnh, có nguy cơ lây nhiễm cao, và nhiều người đã chết tại bệnh viện trong đợt dịch. Trong giai đoạn dịch hoành hành, người dân được cảnh báo là không đến bệnh viện nếu không thật sự cần.
Chính điều này khiến “bệnh viện” trở thành một cụm từ gây ám ảnh, khiến nhiều người cảm thấy hồi hộp, lo lắng và sợ hãi khi nghĩ đến hình ảnh bệnh viện. Cảm xúc tiêu cực này ảnh hưởng đến người bệnh theo những mức độ khác nhau, tùy vào mức độ ám ảnh và sợ hãi.
Hội chứng này ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tính mạng người bệnh. Ví dụ, bạn cảm thấy không khỏe và cần đến bệnh viện kiểm tra. Tuy nhiên hội chứng Nosocomephobia lại khiến bạn từ chối đến bệnh viện tiến hành thăm khám, xét nghiệm và các thủ thuật y tế cần thiết. Hậu quả là những căn bệnh nguy hiểm không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Nguyên nhân gây hội chứng sợ bệnh viện
Có rất nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến tỷ lệ mắc hội chứng sợ bênh viện ở người. Một số trường hợp xuất phát từ yếu tố sinh học, một số xuất phát từ tổn thương tâm lý và những ám ảnh trong quá khứ, một số khác chịu ảnh hưởng từ các kích thích môi trường. Dưới đây là một số nguyên nhân co thể góp phần kích phát hội chứng sợ bệnh viện.
- Gen di truyền: Nếu trong gia đình bạn có những thành viên trực hệ như cha mẹ, hoặc anh chị em ruột mắc hội chứng nosocomephobiachứng, chứng sợ kim tiêm, sợ máu, sợ bác sĩ, hoặc một số hội chứng ám ảnh sợ hãi khác có liên quan đến bệnh viện, thì bạn có khả năng cao mắc hội chứng này. Cơ chế di truyền là một cơ chế phức tạp, thế nên các nhà khoa học cũng chưa biết nỗi sợ này di truyền ra sao, và bị gen nào ảnh hưởng.
- Tiền sử rối loạn tâm thần: Những người có tiền sử stress, trầm cảm, rối loạn cảm xúc, hoang tưởng, hay mắc các chứng rối loạn tâm thần khác thường xuyên phải đến bệnh viện thăm khám, điều trị, vả bị buộc ở lại trong thời gian dài cũng có nguy cơ cao mắc hội chứng sợ bệnh viện.
- Chấn thương tâm lý trong quá khứ: Những người gặp chấn thương tâm lý liên quan đến bệnh viện như: điều trị tại bệnh viên do tai nạn thảm khốc, trải qua những cuộc phẫu thuật khó khăn, chứng kiến người thân qua đời, bị tấn công, bạo hành, lạm dụng tình dục, hay trải qua những sự kiện gây đau khổ, đau đớn cùng cực tại bệnh viện. Những chấn thương tâm lý này khiến người bệnh có hành động kháng cự, lo lắng, sợ hãi khi bị người khác chạm vào cơ thể, hoặc phải đối diện với khung cảnh gây ám ảnh trong quá khứ.
- Nỗi sợ nhiễm trùng: Chúng ta vẫn có một sự ám ảnh nhất định với bệnh viện về vấn đề vi khuẩn và vi trùng. Mỗi ngày bệnh viện tiếp đón rất nhiều bệnh nhân với nhiều căn bệnh khác nhau, vì thế đương nhiên đây là nơi dễ dính phải dịch bệnh nhất nếu không cẩn thận. Nỗi sợ này đặc biệt nghiêm trọng tại những khoa như hô hấp, bài tiết, và trong quá trình Covid-19 hoành hành, khi bệnh viện được xem là ổ dịch lớn nhất, dễ phát tán và lây lan bệnh.
- Yếu tố môi trường: Những người từng tiếp xúc lâu dài với người mắc hội chứng sợ bệnh viện trong thời thơ ấu, hoặc thường nghe những câu chuyện đáng sợ về bệnh tật và chết chóc khi ở bệnh viện, có thể hình thành tâm lý lo âu và hoảng sợ khi lớn lên. Họ có cái nhìn tiêu cực về bệnh viện, không tin tưởng vào bác sĩ và các biện pháp y tế, gắn hình ảnh bệnh viện với những căn bệnh nghiêm trọng, hiểm nghèo, ảnh hưởng đến tính mạng.
Bên cạnh những nguyên nhân trên, những người nhạy cảm với tiếng ồn, sợ máu, nhạy cảm với ánh sáng, với mùi thuốc sát trùng, mắc chứng sợ không gian kín, hoặc hoang tưởng bị hại cũng có thể phát triển thành hội chứng sợ bệnh viện. Thông thường, các bệnh nhân chịu tác động của nhiều yếu tố, chứ không chỉ một yếu tố riêng lẻ.
Biểu hiện của hội chứng Nosocomephobia
Hội chứng sợ bệnh viện cũng giống như nhiều hội chứng sợ khác, có thể xuất hiện ở mọi độ tuổi và giới tính. Tuy nhiên trong đa phần trường hợp được ghi nhận, những biểu hiện đầu tiên xuất hiện từ rất sớm trong thời thơ ấu và thanh thiếu niên. Các triệu chứng của chứng sợ bệnh viện thể hiện ở cả những triệu chứng tâm lý và sinh lý.
Không phải tất cả bệnh nhân đều sẽ trải qua tất cả những triệu chứng dưới đây, và triệu chứng sẽ khác nhau ở mỗi người tuỳ vào tình hình bệnh cụ thể. Mức độ nhẹ hay nghiêm trọng có thể thay đổi theo độ tuổi, tình huống kích thích, tác nhân kích thích, tình trạng thể chất và tâm lý của người bệnh.
Triệu chứng sinh lý của người mắc hội chứng sợ bệnh viện:
- Cảm thấy khó thở, thở nhanh, thở gấp, nhịp thở không đều, tim đập nhanh
- Đổ mồ hôi nhiều, tay chân run rẩy, ớn lạnh
- Chóng mặt, đau đầu, buồn nôn, miệng khô
- Các cơ trong cơ thể căng lên, tiến vào trạng thái sợ hãi và căng thẳng.
- Huyết áp tăng
- Đau thắt phần ngực, cảm thấy có một sức mạnh vô hình đang đè lên ngực
- Có cảm giác khó nuốt, giống như có vật chẹn ngang cổ
- Mặt trở nên đỏ hoặc trắng bệch
- Có cám giác khó chịu, te ngứa râm ran trong cơ thể
- Đỏ hoặc nhợt nhạt bất thường, đặc biệt là ở mặt.
- Có biểu hiện chán ăn, bỏ ăn, mất ngủ, ngủ không ngon giấc, bồn chồn, lo sợ khi nghĩ đến việc phải đến bệnh viện
Triệu chứng tâm lý của người mắc hội chứng sợ bệnh viện:
- Luôn có cảm giác sợ hãi, lo âu, ăn không ngon ngủ không yên khi đề cập đến bệnh viện
- Có hành vi né tránh, luôn tìm mọi cách để không bị buộc đến bệnh viện
- Rơi vào trạng thái hoảng loạn, đau khổ, mất kiểm soát tinh thần và cảm xúc, mơ thấy ác mộng khi đến bệnh viện, hoặc tưởng tượng đến việc phải đến bệnh viện
- Cảm thấy bản thân không an toàn, không thể đi đừng và cư xử bình thường khi ở bệnh viện, đa phần người bệnh cần đi cùng người thân, hoặc người họ tin tưởng để giảm bớt những cảm xúc tiêu cực.
- Có cảm giác bản thân sắp chết.
Những suy nghĩ lo lắng, và sự e ngại khi đến bệnh viện tồn tại ở rất nhiều người, vì thế người mắc hội chứng nosocomephobia dạng nhẹ có thể không nhận thức được rằng tâm lý của bản thân có vấn đề, rằng nỗi sợ của họ là phi lý. Tâm lý này khiến họ không nghĩ đến chuyện tìm kiếm sự giúp đỡ y tế, mà để tình trạng ngày càng tồi tệ hơn.
Chẩn đoán hội chứng sợ bệnh viện
Việc chẩn đoán hội chứng này cần được thực hiện bởi những bác sĩ chuyên ngành và có bằng cấp. Bác sĩ sẽ dựa trên những biểu hiện lâm sàng, tiền sử gia đình, những sự kiện trong quá khứ, và loại trừ một số yếu tố khác để đưa đến chẩn đoán cuối cùng. Một số tiêu chí dùng để chẩn đoán bao gồm:
- Nỗi sợ gây ra cảm giác lo lắng, căng thẳng và đau khổ tột cùng làm ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày
- Triệu chứng xảy ra liên tục khi người bệnh ở gần bệnh viện, và mỗi khi người bệnh nghĩ đến bệnh viện
- Triệu chứng kéo dài ít nhất 6 tháng và không có dấu hiệu thuyên giảm
- Nỗi sợ hãi là phi lý, không tương xứng với bất cứ mối nguy hiểm nào tồn tại tại bệnh viện
- Tác động tiêu cực đến chất lượng cuộc sống
- Cảm giác đau khổ khiến người bệnh từ chối mọi yeu cầu trợ giúp y tế, từ chối khám chữa bệnh, thử máu, xét nghiệm,…
Dù những triệu chứng sợ bệnh viện là nặng hay nhẹ, người bệnh cũng cần được điều trị tâm lý để loại bỏ nỗi sợ phi lý này. Các triệu chứng có thể ngày càng nghiêm trọng theo thơi gian, và ngăn cản người bệnh tìm đến sự giúp đỡ từ y tế lúc cần thiết. Chính vì thế, người bệnh cần tiếp nhận điều trị để vượt qua hội chứng sợ bệnh viện này.
Cách vượt qua hội chứng sợ bệnh viện
Hiện nay, liệu pháp tư vấn tâm lý kết hợp với sử dụng thuốc hỗ trợ là biện pháp được sử dụng phổ biến trong điều trị chứng nosocomephobia. Hãy khuyến khích người bệnh đến gặp bác sĩ, hoặc lựa chọn trung tâm tư vấn tâm lý uy tín, có đội ngũ nhân viên giàu kinh nghiệm để được hướng dẫn điều trị và cải thiện một cách tốt nhất.
1. Điều trị bằng thuốc
Người bệnh sẽ những tình huống buộc buộc phải đến bệnh viện. Do đó việc sử dụng thuốc an thần, hoặc thuốc chống trầm cảm để hạn chế tình trạng hoảng loạn, sợ hãi, mất kiểm soát cảm xúc và hành vi là điều vô cùng cần thiết. Ngoài ra, những loại thuốc này cũng giúp hạn chế tình trạng mất ngủ, gặp ác mộng và giúp người bệnh ngủ ngon hơn.
Việc điều trị bằng thuốc mục đích là điều trị triệu chứng, chứ không có tác dụng giúp người bệnh thoát khỏi nỗi sợ bệnh viện. Các loại thuốc được sử dụng vẫn có thể gây ảnh hưởng nhất định đến cơ thể, gây ra tác dụng phụ không lường trước như đau đầu, buồn ôn, chóng mặt, bí tiểu, táo bón,… Do đó, việc sử dụng thuốc cần hết sức cẩn thận.
Liều lượng và thời gian dùng thuốc cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ, nhằm phát huy hiệu quả tối đa trong việc cải thiện hội chứng sợ bệnh viện. Không được tự ý sử dụng thuốc mà chưa qua sự đồng ý của bác sĩ, không được thay đổi liều lượng hoặc kéo dài thời gian dùng thuốc để tránh những sự cố không mong muốn.
2. Điều trị tâm lý
Điều trị tâm lý sẽ là phương pháp chính trong quá trình cải thiện tình trạng của người bệnh. Thông qua liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) và liệu pháp tiếp xúc, các bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý sẽ giúp người bệnh nhận thức được nỗi sợ, coa61 gắng loại bỏ và vượt qua cảm giác lo lắng, sợ hãi phi lý của bản thân.
Liệu pháp hành vi nhận thức CBT là liệu pháp tâm lý có tác dụng giúp người bệnh thấu hiểu, học cách quản lý cảm xúc và hành vi nhằm vượt qua ám ảnh. Nhà tư vấn sẽ trò chuyện, tìm hiểu nguyên nhân, và giúp người bệnh nhận ra nỗi sợ của họ là phi lý ra sao, từ đó thay đổi suy nghĩ theo hướng tích cực, dần dần cư xử bình thường khi nhắc đến bệnh viện.
Liệu pháp tiếp xúc mang tính trực tiếp, kích thích khi buộc người bệnh đối mặt với nỗi sợ hãi của bản thân. Liệu pháp này còn được gọi là liệu pháp giải mẫn cảm. Liệu pháp tiếp xúc sẽ giúp người bệnh tiếp xúc với hình ảnh bệnh viện trong một môi trường an toàn, dễ kiểm soát để phòng trường hợp kích động.
Người mắc chứng sợ bệnh viện sẽ bắt đầu với những kích thích nhẹ nhàng như tranh ảnh, phim ngắn về bệnh viện. Sau khi dần quen với nỗi sợ và biết cách kiểm soát cảm xúc, mức độ kích thích được tăng dần như đưa người bệnh đứng xa bệnh viện, đến gần bệnh viện, và vào trong bệnh viện.
Ngày nay, công nghệ thực tế ảo VAR cũng góp phần không nhỏ trong điều trị, giúp quá trình cải thiện hội chứng này hiệu quả và nhanh chóng hơn. Bằng cách tạo nên những quan cảnh ảo có độ chân thực cao, người bệnh có thể cảm thấy bản thân thật sự đứng trong bệnh viện, dù người đó vẫn đang ở trong phòng kín.
3. Liệu pháp thôi miên
Liệu pháp thôi miên có thể tác động đến tiềm thức người bệnh khi họ đang ở trong trạng thái thả lỏng. Các chuyên gia sẽ dựa trên liệu pháp này để tìm hiểu nguyên nhân gốc rễ của nỗi sợ, những ám ảnh mà người bệnh không thể nhớ ra liên quan đến bệnh viện. Từ đó, bác sĩ sẽ có kế hoạch cụ thể nhằm giúp bệnh nhân vượt qua ám ảnh.
Liệu pháp thôi miên có tác dụng tốt trong việc tìm hiểu những yếu tố kích phát nỗi sợ, và hỗ trợ quá trình điều trị tâm lý, tăng hiệu quả điều trị. Thông thường thì liệu pháp thôi miên sẽ được phối hợp cùng liệu pháp tâm lý, kết hợp cùng việc sử dụng thuốc khi cần để mang đến kết quả cải thiện tốt nhất.
4. Tự cải thiện tại nhà
Một số hành động tự cải thiện tại nhà cũng giúp bạn hạn chế nỗi sợ bệnh viện, tăng lòng tự tin, và giảm những triệu chứng mệt mỏi, căng thẳng. Nếu cảm thấy bản thân khó vượt qua những ám ảnh khi nhắc đến bệnh viện, bạn có thể thử quan một số biện pháp dưới đây:
- Hạn chế sử dụng các chất kích thích, bia rượu, cà phê, thuốc lá,… vì chúng khiến bạn không tỉnh táo, dễ cáu gắt, lo âu và mất bình tĩnh hơn bình thường.
- Hạn chế đẩy bản thân vào những tình huống gây căng thẳng, giảm bớt áp lực trong công việc, cuộc sống, và dành thời gian cho gia đình nhiều hơn.
- Tham gia các hoạt động thể thao, thực hành những bài tập thư giãn như thiền, yoga để tâm trạng bình tĩnh, loại bỏ những ám ảnh và suy nghĩ tiêu cực.
- Có chế độ sống lành mạnh, ăn ngủ đúng giờ, sinh hoạt theo thời khóa biểu khoa học để bảo vệ sức khỏe, giảm căng thẳng
- Chọn những bệnh viện uy tín, ít người, yên tĩnh và thoải mái để cảm thấy an tâm hơn trong quá trình khám và điều trị.
- Nếu buộc phải đến bệnh viện khám hay xét nghiệm, bạn cần chuẩn bị thật kỹ. Bạn có thể uống thuốc trước khi bắt đầu đi, hoặc mang thuốc theo đề phòng những tình huống kích thích bất ngờ. Bạn cũng nên đi cùng người thân, bạn bè để cảm thấy an toàn hơn, và được giúp đỡ khi cần thiết. Bạn cũng nên mang theo một vật dụng quen thuộc, yêu thích để phân tán suy nghĩ.
Sự nguy hiểm của hội chứng sợ bệnh viện là ngăn cản bác sĩ kịp thời phát hiện và điều trị những căn bệnh hiểm nghèo. Nếu bạn không đi khám, không xét nghiệm, và từ chối moi thủ thuật y tế, tình hình bệnh nan y sẽ ngày càng nghiêm trọng, cuối cùng dẫn đến tử vong. Chính vì thế, cần cải thiện tình trạng sợ bệnh viện sớm và triệt để.
Có lẽ bạn quan tâm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!