Bệnh ghen tuông hoang tưởng: Biểu hiện và cách khắc phục

Người mắc bệnh ghen tuông hoang tưởng luôn cho rằng người bạn đời của mình không chung thủy và tìm mọi cách để khẳng định niềm tin của họ mặc dù thực tế không phải như vậy. Những người này luôn mù quáng với suy nghĩ này và cố gắng tìm các kiểm soát người họ yêu, thậm chí còn tìm cách trả thù “tình địch” hoặc tự tử vì ghen tuông quá mức.

Bệnh ghen tuông hoang tưởng là gì?

Một số người thường cho rằng, ghen tuông chính là biểu hiện rõ nhất của tình yêu bởi có yêu thì mới có ghen. Ghen tuông giống như một gia vị giúp hương vị tình yêu đậm đà và thú vị, giúp đối phương hiểu được rằng mình quan trọng thế nào. Tuy nhiên nếu một người ghen tuông mù quáng, luôn bị ám ảnh rằng đối phương không chung thủy và tìm mọi cách để kiểm soát người bạn đời thì đây hoàn toàn có thể là dấu hiệu của bệnh lý.

Bệnh ghen tuông hoang tưởng còn được gọi là hoang tưởng thể ghen tuông, có tên khoa học là hội chứng Othello. Tên gọi này được lấy cảm hứng từ vở kịch “Othello: Vị tướng Ma-rốc ở Venice của đại thi hào Shakespeare. Theo đó nhân vật chính trong vở kịch này có tên là tướng Othello, ông ta luôn cho rằng vợ mình – nàng Desdemona ngoại tình và cố gắng tìm cách để chứng minh điều đó dù thực sự không phải như vậy. Cuối cùng, vì không thể kiểm soát được cảm xúc của bản thân nên ông ta đã chọn cách giết chết vợ mình và tự tử ngay sau đó.

Các nhà nghiên cứu đã chỉ ra những điểm giống nhau giữa nhân vật này và chứng ghen tuông hoang tưởng và dùng tên này để đặt cho những người mắc căn bệnh này. Theo “Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần” DSM-5 đã xếp hội chứng Othello vào nhóm rối loạn ảo giác ghen tuông.

Đây là một căn bệnh tâm lý – tâm thần nguy hiểm, có nguy cơ tiến triển thành mãn tính, các biện pháp điều trị chỉ hỗ trợ kiểm soát phần nào các triệu chứng. Nếu không được phát hiện và kiểm soát kịp thời, rất nhiều người bệnh có xu hướng giết hại người bạn đời hoặc người mà họ cho là “tình địch” của mình rồi sau đó tự tử.

Biểu hiện bệnh ghen tuông hoang tưởng

Ban đầu bạn có thể cảm thấy vui vẻ khi thấy người đó ghen vì nghĩ rằng người đó rất yêu mình, sợ mất mình. Tuy nhiên càng về sau, từ sự hạnh phúc, vui vẻ khi được người ấy quan tâm lại trở thành một nỗi ám ảnh bởi họ luôn muốn kiểm soát mọi vấn đề xung quanh cuộc sống của bạn. Từ việc bạn đang làm gì, đi với ai hay chỉ vô tình nói chuyện với một người lạ họ cũng có thể trở nên kích động cho rằng bạn đang ngoại tình.

Một số biểu hiện điển hình của những người mắc bệnh hoang tưởng thể ghen tuông bao gồm:

• Liên tục tra hỏi, kiểm soát người bạn đời, chẳng hạn muốn biết hôm nay họ đi làm  những gì, nói chuyện với ai. Nếu không được gặp vợ thì người chồng mắc bệnh này sẽ liên tục gọi điện để kiểm tra, thậm chí tìm tới tận nơi nếu thấy vợ không nghe máy
• Luôn “tra tấn” người bạn đời bằng hàng loạt những câu hỏi vô lý, kể cả khi đã nhận được câu trả lời thì họ cũng không hài lòng và cố gắng tìm ra điểm bất thường để chứng minh rằng vợ/ chồng mình đã ngoại tình
• Với những người mắc bệnh ghen tuông hoang tưởng, mọi lời giải thích với họ là vô lý bởi họ có một niềm tin mãnh liệt rằng người bạn đời đã phản bội mình. Kể cả khi người vợ/ chồng có đưa ra được những bằng chứng rõ ràng thì họ cũng không lắng nghe hoặc cố gắng tìm ra những điểm vô lý trong những bằng chứng đó
• Luôn muốn kiểm soát tất cả những gì quanh người bạn đời, chẳng hạn đòi mật khẩu Facebook, zalo hay các tài khoản xã hội khác, thường xuyên vào kiểm tra để tìm ra điểm bất thường. Một số người còn cài đặt các phần mềm theo dõi, định vị vào điện thoại của vợ/ chồng, thậm chí là lên kế hoạch theo dõi để tìm bằng chứng họ ngoại tình nhưng thường thất bại
• Có xu hướng bạo lực bằng ngôn ngữ và hành động. Họ không thể kiểm soát được cảm xúc khi bị kích động, chẳng hạn như thóa mạ hay đánh người bạn đời khi thấy họ vừa mới nói chuyện với một người khác giới
• Người mắc bệnh ghen tuông hoang tưởng thậm chí có thể cảm thấy tức giận, cho rằng người bạn đời ngoại tình với người đồng giới. Chẳng hạn người chồng có thể nói rằng người vợ không mặn nồng chuyện chăn gối với mình vì chỉ coi anh ta là bình phong, còn người mà cô ấy thực sự yêu lại là cô bạn thân
• Ghen tuông vô lý và có thể được thể hiện ở khắp mọi nơi làm mất mặt cả hai. Chẳng hạn người vợ mắc chứng bệnh này có thể xông lên phòng họp của chồng và đối tác để “đánh ghen” vì cho rằng chỉ chỉ đang lấy cớ để hẹn hò với nhau
• Người bệnh còn có xu hướng bị rối loạn giấc ngủ do mải suy nghĩ về việc người bạn đời ngoại tình hoặc lạm dụng các chất kích thích quá mức
• Cho rằng tất cả những người đến gần người vợ/ chồng của họ đều mang ý đồ xấu
• Suy nghĩ tiêu cực, nhạy cảm quá mức với mọi vấn đề xoay quanh người bạn đời
• Từ việc kiểm soát dần dần có thể gia tăng lên mức độ “khủng bố” người bạn đời, đặc biệt nếu họ đề nghị về việc chia tay

Những hành vi, suy nghĩ của người bị ghen tuông hoang tưởng thường mang tính chất phi lí, suy diễn quá mức. Một sợi tóc cũng khiến họ cho rằng vợ/ chồng mình vừa đi với tình nhân. Mọi bằng chứng xác thực cũng không thể làm thay đổi giả thuyết của họ vì họ có một niềm tin mãnh liệt vào việc tin rằng người đó đã ngoại tình.

Việc họ ghen tuông quá mức thường ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình cảm vợ chồng, người bạn đời có thể đề nghị ly hôn vì không thể chịu được những hành vi của người bệnh. Tuy nhiên hầu như rất ít người bệnh chấp nhận điều này và họ càng khẳng định rằng niềm tin của mình là đúng. Một số người có xu hướng làm hại của người mà họ cho là “tình địch” hoặc chính người bạn đời, sau đó tự tử để giữ trọn được tình yêu của mình.

Nguyên nhân mắc chứng ghen tuông hoang tưởng

Theo các chuyên gia, người mắc bệnh ghen tuông hoang tưởng chỉ kích hoạt các phản ứng kích động, tiêu cực, hoang tưởng về sự ngoại tình và nhạy cảm quá mức về các vấn đề quanh người bạn đời. Còn trong cuộc sống sinh hoạt hay khi họ nói chuyện với người khác vẫn vô cùng bình thường. Tuy nhiên dần dần việc suy nghĩ rằng phải chứng minh rằng vợ/ chồng của họ ngoại tình đã choán lấy toàn bộ tâm trí khiến đời sống sinh hoạt bình thường của người bệnh cũng ảnh hưởng rất nhiều.

Hiện tại vẫn chưa thể xác định vì sao người bệnh lại xuất hiện những suy nghĩ hoang tưởng như vậy. Tuy nhiên theo các nhà khoa học, bệnh có thể liên quan đến một số rối loạn tâm thần khác, chẳng hạn

• Tâm thần phân liệt
• Nghiện rượu bia hoặc các chất kích thích khác
• Chứng Alzheimer hay Parkinson, do đó bệnh thường có xu hướng khởi phát cao ở những người già
• Ghen tuông thường gặp ở phụ nữ tuy nhiên người mắc bệnh ghen tuông hoang tưởng lại có xu hướng gặp nhiều hơn ở nam giới
• Tiền sử gia đình nếu có cha mẹ mắc các vấn đề về tâm thần
• Các yếu tố liên quan tới văn hoá, nền tôn giáo, tín ngưỡng
• Rối loạn các chất dẫn truyền thần kinh trong não bộ cũng được cho là có liên quan mật thiết đến căn bệnh này

Theo các bác sĩ chuyên khoa tâm thần, chứng hoang tưởng nói chung đều có mối liên quan mật thiết với tình trạng rối loạn các tế bào não. Người bệnh quyết liệt làm tất cả các hành vi như theo dõi, kiểm soát hay truy vấn chỉ bởi trong não bộ họ có một  dòng suy nghĩ cực kỳ logic và đúng đắn, tuy nhiên chỉ theo khía cạnh chủ quan của bản thân họ. Các hành vi của họ được thực hiện theo suy nghĩ logic này chứ không mang tính chất ác tâm, là hại nhau.

Các vấn đề xã hội, công việc, tình trạng hôn nhân hay những ám ảnh từ quá khứ cũng có thể liên quan đến căn bệnh này. Chẳng hạn một người từng bị chia tay do đối phương ngoại tình cũng có thể khiến suy nghĩ này ám ảnh trong đầu khiến họ luôn lo lắng, căng thẳng ở hiện tại.

Hệ lụy từ bệnh ghen tuông hoang tưởng

Người mắc chứng này thường cho rằng tất cả những việc họ làm đều là vì yêu, vì họ quá yêu đối phương. Thậm chí những người xung quanh cũng có thể cho rằng người đó ghen như vậy chắc chắn là yêu vợ/ chồng của mình rất nhiều. Thực tế chỉ có bản thân người trong cuộc mới có thể hiểu hết được khó khăn, mệt mỏi thế nào khi người bạn đời của mình mắc bệnh này. Bản thân chính những người này cũng có nguy cơ mắc các vấn đề tâm lý như trầm cảm hay rối loạn lo âu do luôn phải tiếp nhận sự “khủng bố”, giám sát hay thậm chí là bạo hành quá mức của người bạn đời tới mức ám ảnh.

Bệnh ghen tuông hoang tưởng làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống tinh thần hoặc thậm chí là cả vật chất của người bệnh. Do quá chú ý đến việc “bắt ghen” hay tìm bằng chứng ngoại tình nên họ thường bỏ bê công việc, thậm chí là nghỉ việc để theo dõi người bạn đời. Hoặc ngay cả khi đi làm họ cũng mải suy nghĩ về việc liệu vợ/ chồng mình có đang nói chuyện, ngoại tình không nên không thể tập trung làm việc.

Bệnh ghen tuông hoang tưởng cực kỳ nguy hiểm nhưng cũng rất khó phát hiện bởi mọi người đều đánh giá ghen tuông là cảm xúc bình thường khi yêu nhau. Bệnh cũng có xu hướng tiến triển âm ỉ, sau vài năm mới bắt đầu bùng phát các triệu chứng mạnh mẽ hơn làm ảnh hưởng trực tiếp đến tinh thần, thể chất và cả những mối quan hệ, xã hội xung quanh.

Khi những cảm xúc ghen tuông quá mức của họ không được kiểm soát, bản thân họ bị kích động quá mức thường có xu hướng sát hại vợ hay tình địch rồi tự tử ngay sau đó. Rất nhiều trường hợp tương tự đã xảy ra bởi không thể phát hiện và điều trị bệnh kịp thời.

Hướng điều trị bệnh ghen tuông hoang tưởng

Theo các chuyên gia, người mắc bệnh ghen tuông hoang tưởng cần được điều trị phối hợp giữa dùng thuốc kết hợp cùng trị liệu tâm lý để kiểm soát được các hành vi quá khích và vô lý của họ. Tùy theo tình trạng, mức độ , ý thức của bệnh nhân mà tiên lượng bệnh sẽ khác nhau, có thể chỉ cần điều trị vài tháng hay thậm chí là vài năm. Sự hỗ trợ của gia đình, đặc biệt là người bạn đời có thể giúp ích trong việc cải thiện bệnh tình của người bệnh.

Điều trị bằng thuốc

Mục đích chính của việc dùng các loại thuốc trong điều trị bệnh ghen tuông hoang tưởng chính là kiểm soát các triệu chứng quá khích của người bệnh, giúp họ bình tĩnh hơn để hạn chế các hành vi gây nguy hiểm trong trạng thái kích động. Các nhóm thuốc chống trầm cảm, thuốc an thần kinh hay thuốc giải lo âu có thể được chỉ định cho người bệnh.

Gia đình cần theo dõi việc dùng thuốc của người bệnh để đảm bảo họ dùng thuốc đúng liều lượng, đúng cách, đúng loại. Kiên trì và bền bỉ trong việc dùng thuốc là yếu tố quan trọng đến quá trình hồi phục của người mắc chứng hoang tưởng. Tuyệt đối dùng thuốc theo đúng chỉ định từ bác sĩ, tránh lạm dụng hay ngừng thuốc đột ngột vì đều có ảnh hưởng đến chất lượng điều trị cuối cùng, bệnh có nguy cơ tái phát với mức độ nghiêm trọng hơn.

Trị liệu tâm lý cho người mắc bệnh hoang tưởng thể ghen tuông

Tâm lý trị liệu là biện pháp chính được hướng đến cho những người mắc bệnh ghen tuông hoang tưởng, trong đó trị liệu nhận thức được coi là biện pháp mang lại hiệu quả tốt nhất. Chuyên gia tâm lý sẽ làm việc, trò chuyện và lắng nghe những nghi vấn của người bệnh trong việc nghi ngờ người bạn đời của mình ngoại tình, sau đó mới đưa ra lộ trình trị liệu phù hợp để giảm căng thẳng, giúp tinh thần người bệnh thanh thản cũng như loại bỏ các nghi vấn này.

Theo đó, nhà trị liệu có thể đưa ra các câu hỏi, tình huống tương tác để bệnh nhân có thể đưa ra nhận định của mình, sau đó chuyên gia sẽ thay thế những suy nghĩ lệch lạc, tiêu cực đó bằng những suy nghĩ đúng đắn và tích cực hơn. Việc thảo luận về các yếu tố phi thực tế trong suy tưởng của người bệnh có thể giúp họ loại bỏ dần được những suy nghĩ chủ quan, sai lệch của bản thân.

Nhà trị liệu cũng sẽ giúp người bệnh biết được các suy nghĩ, hành vi của bản thân là không phù hợp. Các biện pháp thư giãn tinh thần, kiểm soát cảm xúc khi đứng trước các tình huống gây căng thẳng, làm bùng phát sự nghi ngờ của họ cũng sẽ được nhà trị liệu hướng dẫn. Người bệnh dần lấy lại niềm tin đúng đắn trong cuộc sống, biết cách cư xử phù hợp hơn trong cuộc sống và dần hòa nhập lại với cộng đồng.

Quá trình chăm sóc tại nhà và sự hỗ trợ của gia đình

Gia đình, đặc biệt là người bạn đời đóng một vai trò quan trọng trong quá trình điều trị với những người mắc chứng ghen tuông hoang tưởng. Các chuyên gia tâm lý thường khuyến khích gia đình cùng tham gia trị liệu, tư vấn tâm lý để hiểu và biết cách chăm sóc tinh thần cho người bệnh phù hợp hơn.

Trong quá trình sinh hoạt hằng ngày, gia đình cần nói chuyện nhẹ nhàng, khuyên giải để tạo sự an tâm cho người bệnh. Chăm sóc đời sống sinh hoạt, sức khỏe cũng như cùng thực hiện các biện pháp thư giãn tinh thần chính là một giải pháp để sớm giúp người bệnh bình tâm trở lại. Tất nhiên ở những giai đoạn đầu, đây không hề là một điều dễ dàng.

Một số phương pháp có thể giúp ích cho những người mắc bệnh ghen tuông hoang tưởng trong quá trình phục hồi như

• Tâm sự, trò chuyện hằng ngày để hiểu rõ người bệnh đang có suy nghĩ gì đồng thời củng cố thêm niềm tin cho người bệnh về người bạn đời hoặc loại bỏ những suy nghĩ tiêu cực không phù
• Đảm bảo ngủ đủ giấc hằng ngày, nên đi ngủ trước 11h tối để tinh thần ngày hôm sau tỉnh táo nhất
• Luyện tập thể dục thể thao hằng ngày
• Thực hành thiền và yoga sẽ giúp người bệnh cân bằng tâm trí, loại bỏ những điều tiêu cực, kiểm soát được cảm xúc kích thích không đúng đắn
• Người bạn đời nếu còn chung sống nên hạn chế các hành vi, lời nói, tình huống có thể gây hiểu lầm cho người bệnh. Khi tinh thần người bệnh đã ổn hơn, có thể tạo cơ hội để vợ/ chồng mình có thể hiểu hơn về các mối quan hệ xoay quay bản thân để gia tăng niềm tin rằng mình không ngoại tình
• Hạn chế việc chỉ trích, cười nhạo hay phê phán các suy nghĩ của người bệnh. Hãy cố gắng giữ bình tình và hạn chế các cuộc tranh luận tối thiểu
• Hướng cuộc nói chuyện về hiện tại và tương lai hạnh phúc thay vì nói quá nhiều về quá khứ
• Kiên trì với bệnh nhân, mặc dù có thể con đường này không hề dễ dàng
• Tạo các tình huống để vợ/ chồng biết rằng bạn yêu họ rất nhiều, hãy cố gắng duy trì cuộc sống vợ chồng hòa thuận
• Trong trường hợp hai vợ chồng đã li dị thì gia đình cần dành thời gian quan tâm và bên cạnh người bệnh nhiều hơn, hãy giúp họ hiểu rằng bản thân họ cũng vô cùng quan trọng với các thành viên trong gia đình
• Dành thời gian nghỉ ngơi nhiều hơn, tránh các tình huống gây căng thẳng quá mức

Bệnh ghen tuông hoang tưởng gây ra rất nhiều hệ lụy trong đời sống vợ chồng, đặc biệt có thể ảnh hưởng đến tâm lý của con cái khi sống cùng. Người bạn đời khi thấy vợ/ chồng của mình có những biểu hiện ghen tuông quá mức giống với các triệu chứng bệnh lý cần nhanh chóng đưa đến bệnh viện hay các trung tâm tâm lý để được hỗ trợ tốt nhất. Bản thân người bệnh, người bạn đời và những người thân trong gia đình cần thực sự kiên trì mới có thể cải thiện bệnh hiệu quả nhất.