Hội chứng ngủ li bì: Nguyên nhân, Dấu hiệu và Cách khắc phục
Những người mắc hội chứng ngủ li bì dù đã ngủ đủ 8 tiếng, nhưng họ vẫn có cảm giác mệt mỏi và buồn ngủ suốt cả ngày. Tình trạng buồn ngủ này sẽ ngày càng kéo dài và nặng hơn, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt, học tập và cả công việc. Chính vì thế, chúng ta cần nhanh chóng đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh để tình hình tồi tệ hơn.
Hội chứng ngủ li bì là gì?
Hội chứng ngủ li bì là tình trạng một người liên tục cảm thấy mệt mỏi và buồn ngủ vào ban ngày. Hội chứng này không giống như việc mệt mỏi do thiếu ngủ, hay mất ngủ vào ban đêm. Nếu mệt mỏi do thiếu ngủ vào hôm trước, ta có thể lấy lại tinh thần và cảm giác tỉnh táo sau một giấc ngủ ngắn vào hôm sau. Tuy nhiên với hội chứng ngủ li bì, bạn sẽ ngủ thiếp đi nhiều lần trong ngày, nhưng vẫn không thể tỉnh táo.
Dấu hiệu rõ ràng nhất của hội chứng này là bạn đã ngủ đủ giấc, hoặc ngủ nhiều hơn bình thường vào hôm trước, nhưng vẫn cảm thấy buồn ngủ vào hôm sau. Bạn có thể ngủ gục vào lúc đang làm việc hoặc ngay trong bữa ăn, và tình trạng này kéo dài nhiều lần trong ngày. Thậm chí bạn có thể ngủ li bì 18 tiếng/ngày, và việc ngủ quá nhiều khiến bạn luôn trong trạng thái mệt mỏi, cạn kiệt năng lượng.
Cảm giác buồn ngủ kéo đến nhanh chóng, không thể cưỡng lại và làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động thường ngày. Hội chứng ngủ li bì khiến bạn không kiểm soát được cơn buồn ngủ. Vì thế, bạn rất dễ ngủ gục khi đang học bài làm bài trên lớp, khi đang làm việc hoặc ngay trong buổi họp của công ty. Nghiêm trọng hơn, việc ngủ gục bất ngờ khi đang điều khiển máy móc, hoặc khi lưu thông trên đường có thể dẫn đến những tai nạn thảm khốc.
Hội chứng ngủ li bì có tỉ lệ phát sinh ở nữ giới nhiều hơn so với nam giới, và thường xuất hiện ở lứa tuổi vị thành niên hoặc thanh niên từ 17 đến 24 tuổi. Đây là giai đoạn quan trọng khi các bạn đang phải đối mặt với kỳ thi cuối cấp, và những cơ hội làm việc đang rộng mở trước mắt. Nếu vấn đề ngủ li bì không được can thiệp kịp thời, kết quả học tập và năng suất công việc của chúng ta sẽ bị giảm mạnh.
Nguyên nhân và triệu chứng của hội chứng ngủ li bì
Nguyên nhân gây ra triệu chứng ngủ li bì hiện nay vẫn chưa được làm rõ. Tuy nhiên, các nhà khoa học đã đưa ra một số dự đoán về những yếu tố có thể kích thích tình trạng ngủ li bì ở người bao gồm: sự tăng cao bất thường của nồng độ adenosine trong não, cùng với sự tương tác của các hóa chất ở não với axit y-aminobutyric (GABA), một chất có tác dụng thúc đẩy cảm giác buồn ngủ ở người.
Một số yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến tình trạng ngủ li bì bao gồm:
- Nếu trong gia đình có thành viên từng mắc hội chứng ngủ li bì, thì khả năng mắc hội chứng này của bạn sẽ cao hơn so với những người khác. Nguyên nhân được cho là bắt nguồn từ gen, nhưng các nhà khoa học vẫn chưa hiểu rõ về cơ chế di truyền, cũng như những gen nào chịu trách nhiệm cho tình trạng này.
- Tình trạng stress và căng thẳng kéo dài làm ảnh hưởng đến nhịp sinh học, rối loạn giấc ngủ, suy kiệt sức khỏe và nhiều ảnh hưởng xấu khác. Tình trạng ngủ li bì có thể bị ảnh hưởng từ những tác hại mà căng thẳng mang đến.
- Phần đầu từng bị chấn thương trong quá khứ cũng có thể để lại di chứng làm ảnh hưởng đến chức năng của não, từ đó sinh ra tình trạng ngủ li bì.
- Việc sử dụng quá nhiều rượu bia, chất kích thích, lạm dụng chất gây nghiện khiến cơ thể mệt mỏi, đầu óc không tỉnh táo, ngủ không sâu giấc hoặc rối loạn giấc ngủ. Những chất độc hại này cũng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, gây ra cảm giác mệt mỏi, uể oải vào buổi sáng.
- Những người có tiền sử bị trầm cảm, rối loạn lưỡng cực, Alzheimer hoặc Parkinson cũng là những đối tượng dễ rơi vào hội chứng ngủ li bì.
Ngoài ra trong một số trường hợp, bác sĩ không thể xác định lý do hay yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng ngủ li bì ở người bệnh. Trường hợp này được gọi là hội chứng ngủ li bì vô căn, xảy ra với tỷ lệ vô cùng hiếm trong các ca bệnh. Bên cạnh tình trạng mệt mỏi và ngủ li bì dễ nhận ra, hội chứng này cũng có những biểu hiện khác mà ta cần chú ý, nhằm phát hiện và chữa trị kịp thời. Những triệu chứng này bao gồm:
- Những đợt buồn ngủ cứ đến liên tục khiến bạn cảm thấy mệt mỏi, không tỉnh táo, không thể thoát khỏi cơn buồn ngủ đeo bám.
- Vào ban đêm, bạn có thể cảm thấy mệt mỏi từ sớm, ngủ nhiều hơn bình thường (10 tiếng trở lên) nhưng sáng hôm sau vẫn cảm thấy buồn ngủ. Tình trạng này kéo dài và khiến bạn không còn năng lượng làm việc hay học tập.
- Mệt mỏi, khó thức dậy vào buổi sáng, cảm thấy cáu gắt và dễ nổi nóng.
- Những giấc ngủ ngắn vào ban ngày không giúp cải thiện tình trạng mơ màng và mệt mỏi, chúng chỉ khiến mọi thứ ngày càng tồi tệ hơn. Thời gian ngủ của bạn sẽ kéo dài, và số lần buồn ngủ tăng cao. Việc đánh thức người ngủ li bì cũng ngày càng khó khăn hơn.
- Khả năng suy nghĩ và tốc độ phản ứng trở nên chậm hơn. Bạn dễ mất tập trung do nhức đầu và mệt mỏi, không thể hoàn thành công việc do thiếu trước quên sau.
- Một số trường hợp có thể có cảm giác đau đầu kèm theo ảo giác xuất hiện.
Đây chỉ là những triệu chứng đặc trưng và thường thấy của hội chứng ngủ li bì. Tuy nhiên với những đối tượng khác nhau, những triệu chứng này có thể khác nhau tùy theo tình trạng sức khỏe của từng người. Do đó nếu thấy bất cứ dấu hiệu bất ổn nào của cơ thể, bạn cũng nên liên hệ với bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh để tình hình bệnh ngày càng nặng hơn.
Tác hại của hội chứng ngủ li bì
Hội chứng ngủ li bì không làm ảnh hưởng đến tính mạng, nhưng lại giảm hiệu suất làm việc và học tập, khiến chúng ta luôn trong trạng thái mệt mỏi và buồn ngủ. Chất lượng cuộc sống suy giảm khiến ta cảm thấy khó chịu, không thể tập trung vào việc đang làm, cũng như những hoạt động hàng ngày. Vì đặc điểm khiến người bệnh buồn ngủ kéo dài, hội chứng này có thể gây ra những tai nạn bất ngờ.
Trong trường hợp bạn đang leo cầu thang, đứng ở nơi cao hay đang lưu thông trên đường, hội chứng ngủ li bì có thể khiến bạn mệt mỏi và mất tập trung. Bạn có thể té từ trên cao xuống, hoặc gây tai nạn giao thông làm ảnh hưởng đến bản thân và những người khác. Do đó nếu có những biểu hiện của hội chứng này, bạn nên hạn chế việc đi ra ngoài hoặc đi đến những nơi cao để giảm thiểu rủi ro.
Hội chứng ngủ li bì còn có thể làm ảnh hưởng đến công việc và cơ hội thăng tiến, khiến những người xung quanh đánh giá sai lệch về thái độ làm việc của bạn. Ngoài ra, trạng thái mệt mỏi, uể oải do ngủ nhiều có thể gây ra những suy nghĩ tiêu cực, stress căng thẳng làm tăng nguy cơ bị trầm cảm. Hiện nay sử dụng thuốc và thay đổi lối sống lành mạnh là những biện pháp hữu hiệu nhất để cải thiện tình trạng ngủ li bì.
Làm sao để cải thiện tình trạng ngủ li bì?
Những loại thuốc được dùng để điều trị chứng ngủ li bì bao gồm thuốc chống trầm cảm, amphetamine, clonidine, levodopa, chất ức chế monoamine oxidase (MAOIs), methylphenidate, bromocriptine, modafinil,… Tùy theo tình hình bệnh nhân và bệnh sử mà bác sĩ sẽ lựa chọn loại thuốc phù hợp. Người bệnh trong quá trình điều trị buộc phải tuân theo hướng dẫn của bác sĩ để tránh những ảnh hưởng xấu của việc dùng thuốc.
Sử dụng thuốc trong điều trị bệnh khó tránh khỏi những tác dụng phụ không mong muốn. Vì thế trong quá trình điều trị cần chú ý những biểu hiện bất thường của cơ thể như đau đầu, chóng mặt, khó thở, nổi mề đay, nôn ói, tiêu chảy, tim đập nhanh, co giật, ngất xỉu,… để có biện pháp phản ứng kịp thời. Những trường hợp phản ứng nhẹ có thể nhanh chóng biến mất sau một thời gian, những trường hợp nặng hơn cần lập tức đưa đi cấp cứu.
Bên cạnh việc dùng thuốc, giữ thói quen sống lành mạnh cũng giúp đẩy nhanh quá trình điều trị, và mang đến kết quả điều trị tốt hơn. Một số điều mà người mắc chứng ngủ li bì nên tuân theo bao gồm:
- Bổ sung những dưỡng chất cần thiết cho cơ thể thông qua những loại thực phẩm tốt cho sức khỏe. Đây là cách giúp bạn có sức đề kháng tốt hơn, có cơ thể khỏe mạnh để hạn chế những ảnh hưởng không lành mạnh của hội chứng ngủ li bì.
- Hạn chế rượu bia và chất kích thích, hoặc tốt nhất là không sử dụng những thức uống có cồn hay cà phê trước khi đi ngủ để bảo vệ sức khỏe. Những chất này làm ảnh hưởng đến hệ thần kinh, gây ra tình trạng rối loạn giấc ngủ, khiến bạn ngủ ít hơn vào ban đêm, và cảm thấy mệt mỏi hơn vào sáng hôm sau.
- Tránh ăn quá nhiều thực phẩm có vị chua, nhiều dầu mỡ, hoặc dễ gây khó tiêu vào buổi tối để tránh gây cảm giác khó ngủ, hoặc gây ra tình trạng trào ngược dạ dày.
- Nên tiếp xúc nhiều với ánh sáng mặt trời vào ban ngày, khiến chỗ ngồi làm việc hay học tập sáng sủa và thoải mái nhất có thể. Tránh để nơi làm việc tối tăm, thiếu ánh sáng nhằm khộng gây cảm giác mệt mỏi và uể oải cho bệnh nhân. Ban đêm nên hạn chế mở đèn, nên để không gian tối để chất lượng giấc ngủ tốt hơn, không bị ảnh hưởng.
- Hạn chế sử dụng thiết bị thông minh trước khi ngủ để không gây ra tình trạng mất ngủ vào ban đêm. Phòng ngủ nên để thoáng khí, mát mẻ, tránh để quá nhiều ánh sáng nhân tạo.
- Tạo thói quen vận động nhẹ nhàng trước khi ngủ và sau khi thức dậy để cơ thể khỏe khoắn bắt đầu ngày mới, cũng như hạn chế mệt mỏi sau một ngày làm việc căng thẳng. Ngú sớm và dậy sớm sẽ giúp hạn chế cảm giác mệt mỏi hay buồn ngủ vào sáng hôm sau.
Hội chứng ngủ li bì có thể không gây nguy hiểm đến tính mạng, nhưng lại ảnh hưởng nặng nề đến cuộc sống hàng ngày. Công việc bị gián đoạn, hiệu suất làm việc giảm, dễ dàng rơi vào trạng thái mơ màng, mệt mỏi trong mọi tình huống, cùng với những nguy hiểm khó lường như tai nạn bất ngờ là những điều người mắc chứng bệnh này phải đối mặt. Do đó, hội chứng ngủ li bì cần phải được phát hiện và điều trị sớm.
Có lẽ bạn quan tâm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!