Hiệu ứng Zeigarnik: Hãy biến những lo lắng trở thành động lực
Hiệu ứng Zeigarnik được đặt theo tên của nhà tâm lý học Bluma Zeigarnik – người đã tiến hành tìm hiểu và phát triển rõ về vấn đề tâm lý, trí nhớ này. Zeigarnik có thể tạo nên cảm giác lo lắng về những việc đang dở dang nhưng nó cũng được xem là động lực để thúc giục bạn phải nhanh chóng hoàn thành công việc, tạo động lực để bạn làm việc hiệu quả, năng suất hơn.
Hiệu ứng Zeigarnik là gì?
Bạn đã bao giờ cảm thấy bồn chồn, lo lắng và luôn suy nghĩ về những việc làm chưa hoàn thành của mình, mặc dù nó đã được gác lại và bạn đang bắt đầu một công việc mới nhưng những suy nghĩ về các hoạt động đang còn dang dở vẫn bám lấy tâm trí của bạn. Dựa vào các nghiên cứu khoa học cho biết rằng, cảm giác lo lắng và nôn nao này được gọi là hiệu ứng Zeigarnik hay còn có tên gọi khác là hiệu ứng ” tình đầu khó quên”.
Theo chia sẻ của các chuyên gia thì chính những cảm giác thôi thúc, trăn trở về những việc chưa hoàn thành tốt hoặc đang còn dang dở chính là động lực để bạn có thể tiếp tục công việc và đạt được hiệu quả tốt nhất. Những suy nghĩ lo lắng, bồn chồn chỉ sẽ biến mất khi bạn quay trở lại và hoàn thành tốt về những việc đang dở dang.
Ví dụ như, khi bạn tham gia một trò chơi điện tử, bạn sẽ luôn muốn chơi cho đến khi vượt được level đó hoặc giành chiến thắng. Ngay cả khi bạn đã từ bỏ và bắt đầu chuyển sang trò chơi, công việc khác nhưng cảm giác muốn chiến thắng vẫn luôn thúc giục và bám lấy tâm trí, nó khiến bạn phải quay trở lại trận đấu và phải giành được chiến thắng.
Nguồn gốc của hiệu ứng Zeigarnik
Hiệu ứng Zeigarnik được tìm hiểu và ra đời vào năm 1970 bởi nhà tâm lý học Bluma Zeigarnik trong một lần vô tình ngồi ăn ở một nhà hàng đông đúc tại Vienna. Cô cho biết rằng, khi đến ăn ở đây và quan sát về những người phục vụ thì bản thân nhận thấy rằng phần lớn họ đều có sự ghi nhớ tốt hơn đối với những hóa đơn chưa được khách thanh toán.
Những người phục vụ của nhà hàng có thể ghi nhớ chính xác về số lượng món ăn, hóa đơn tại các bàn vẫn đang ăn hoặc chưa thanh toán tiền. Ngược lại, khi đã nhận được tiền từ khách thì họ lại gặp khó khăn trong việc ghi nhớ cụ thể về chi tiết của hóa đơn đó, hoặc thậm chí là không còn kí ức rõ ràng về những món ăn mà mình đã phục vụ.
Cô cũng bắt đầu miêu tả và đặt ra các giả thuyết về việc những đơn hàng chưa thanh toán sẽ có sự liên kết chặt chẽ với não bộ của những người phục vụ và cho đến khi họ hoàn thành nó thì các thông tin này mới thực sự được gỡ bỏ. Chính do đó mà nhiều người sẽ có xu hướng thương nhớ, hoài niệm về những kí ức dang dở trong quá khứ, ngay cả khi nó đã trôi qua rất nhiều năm và không thể thay đổi được.
Các nghiên cứu về hiệu ứng Zeigarnik
Sau bước khởi đầu về việc miêu tả và tìm hiểu đối với hiệu ứng Zeigarnik thì các nhà khoa học cũng bắt đầu thực hiện hàng loạt các nghiên cứu để có thể xác định rõ hơn về tình trạng tâm lý này. Cụ thể một số nghiên cứu điển hình như:
1. Nghiên cứu của Zeigarnik
Zeigarnik tiến hành các nghiên cứu về hiệu ứng thông qua việc yêu cầu những người tham gia thực hiện một số nhiệm vụ đơn giản, cụ thể như chơi xếp hình, gắn xâu chuỗi hạt, làm toán, nặn đất sét,…Trong một nửa số đó sẽ bị cản trở về quá trình thực hiện nhiệm vụ.
Sau khoảng 60 phút trì hoãn các hoạt động thì Zeigarnik bắt đầu đặt câu hỏi cho những người tham gia nghiên cứu. Theo đó, cô nhận thấy rằng, phần lớn những người có công việc bị ngắt quãng sẽ ghi nhớ rõ hơn về việc mình đang làm, họ có thể miêu tả chi tiết hơn về các công đoạn thực hiện so với những người đã hoàn thành tốt nhiệm vụ.
Ngoài ra, Zeigarnik cũng đã tiến hành thêm một cuộc thí nghiệm khác với những người trưởng thành. Kết quả nhận thấy rằng có đến hơn 90% những người tham gia ghi nhớ tốt về những nhiệm vụ chưa được hoàn thành của mình và nghiên cứu này cũng đã được chia sẻ, đăng tải cụ thể vào năm 1927 trên bài báo “On Finished and Unfinished Tasks”.
2. Nghiên cứu sâu thêm về hiệu ứng
Hiệu ứng Zeigarnik được cho là một trong các vấn đề có liên quan sâu sắc về khả năng ghi nhớ của con người. Chính vì thế mà trong suốt những thập niên 60, nhiều nhà khoa học đã dành thời gian để tìm hiểu và đào sâu hơn về các thí nghiệm, nghiên cứu về nó, nổi bật nhất có thể kể đến nhà nghiên cứu về trí nhớ John Baddeley.
Những người tham gia vào cuộc nghiên cứu này sẽ được quy định cụ thể về thời gian để họ có thể hoàn thành các câu đố đảo ngữ. Đối với những người không thể giải được câu đố hoặc không hoàn thành chúng trước thời gian giới hạn thì họ sẽ được cung cấp đáp án chính xác sau đó.
Tiếp đến, nhà nghiên cứu sẽ tiến hành đặt câu hỏi về những từ ngữ đã xuất hiện trong các câu đố để đánh giá về khả năng ghi nhớ của họ. Kết quả nhận thấy rằng phần lớn những người không hoàn thành đều có khả năng nhớ được hầu hết nội dung của các câu đố.
Đây cũng chính là một trong các thí nghiệm chuyên sâu khẳng định thêm phần đúng đắn đối với hiệu ứng Zeigarnik. Các chuyên gia đồng tình về việc những người bị gián đoạn hoặc chưa thể hoàn thành tốt nhiệm vụ sẽ có trí nhớ về công việc tốt hơn so với những người đã hoàn thành nó.
3. Nghiên cứu phản ánh Zeigarnik
Mặc dù hiệu ứng Zeigarnik đã được nghiên cứu và có rất nhiều nhà khoa học công nhận về tình trạng này nhưng vẫn có một số các thí nghiệm, khảo sát gây tranh cãi hoặc thậm chí phản ánh về kết quả hình thành nên Zeigarnik. Trong kết quả của một vài cuộc nghiên cứu nhận thấy rằng, khả năng ghi nhớ của con người về các công việc đã hoàn thành hay chưa hoàn thành cần phải dựa vào nhiều yếu tố khác biệt. Cụ thể, họ nhận thấy động lực cũng là một trong các yếu tố tiên quyết tạo nên trí nhớ của một người đối với những thông tin đã được cập nhật.
Hiệu ứng Zeigarnik hoạt động ra sao?
Các nhà khoa học cho biết rằng, não bộ của mỗi con người sẽ được phân chia thành 3 cấp trí nhớ. Cụ thể là trí nhớ tạm thời, trí nhớ ngắn hạn và trí nhớ dài hạn. Để giải thích về hiệu ứng Zeigarnik, các chuyên gia cũng nêu rõ về nguyên lý hoạt động của trí nhớ để chúng ta có thể hình dung rõ nét hơn.
Hiểu một cách đơn giản nhất thì khi bắt đầu tiếp nhận một công việc, nhiệm vụ nào đó và cần hoàn thành nó trong một khoảng thời gian nhất định thì đây được xem là trí nhớ tạm thời. Những nhiệm vụ này sẽ gây ra một số căng thẳng, tác động tâm lý đến nhận thức của mỗi người và giúp tạo sự chú ý đến các thông tin, chi tiết của nhiệm vụ, từ đó chuyển đến trí nhớ ngắn hạn.
Khi áp lực về nhiệm vụ bắt đầu kéo dài theo thời gian thì chúng ta cũng sẽ bị thúc giục để hành động và từng bước để hoàn thành chúng. Theo đó, phần lớn các nhiệm vụ sẽ được hoàn thành tốt ở trí nhớ ngắn hạn nên sau khi hoàn thành, chúng ta thường không có khả năng ghi nhớ dài hạn trừ những kỹ năng, bài học cần phải lưu trữ.
Theo hiệu ứng Zeigarnik thì khi các nhiệm vụ thất bại hoặc không được hoàn thành một cách tích cực thì nó sẽ tạo nên các đợt căng thẳng, áp lực ngầm trong tiềm thức. Chính vì điều này mà chúng ta càng phải nỗ lực để ghi nhớ đến sự tồn tại của chúng. Chỉ đến khi nhiệm vụ được tiếp tục thực hiện và hoàn tất thì những nỗ lực ghi nhớ cũng sẽ dần giảm đi.
Cách để tận dụng hiệu ứng Zeigarnik
Trong cuộc sống, không phải bất cứ công việc hay nhiệm vụ nào cũng đơn giản, cũng có thể dễ dàng thực hiện một cách chỉnh chu, đúng với dự định. Rất nhiều các mục tiêu đòi hỏi chúng ta phải có sự nỗ lực, kiên trì và vận dụng tối đa những kỹ năng vốn có để có thể hoàn thành nó một cách tốt nhất, tránh tình trạng bỏ cuộc giữa đường.
Việc không hoàn thành các nhiệm vụ theo dự định có thể khiến cho tâm trí của bạn liên tục bị đeo bám bởi những thông tin, chi tiết còn dang dở và làm ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý, tinh thần và cả các sinh hoạt đời sống hàng ngày. Tuy nhiên, theo chia sẻ của một số chuyên gia thì hiệu ứng Zeigarnik nếu có thể được vận dụng đúng cách thì nó cũng có thể chuyển hóa tốt năng lượng, mang đến những động lực to lớn để giúp bạn thực hiện công việc một cách hoàn chỉnh, tích cực hơn.
1. Nâng cao khả năng ghi nhớ
Hiệu ứng Zeigarnik được xem là một trong các giải pháp về trí nhớ có thể giúp bạn ghi nhớ được các thông tin, sự kiện đã xảy ra bằng cách làm gián đoạn nó. Nếu bạn đang gặp khó khăn về việc ghi nhớ về những thông tin, chi tiết quan trọng thì các trí nhớ ngắn hạn sẽ mang lại lợi ích hiệu quả.
Để có thể gia tăng khả năng ghi nhớ về một vấn đề nào đó bạn có thể thay đổi cách tiếp cận của mình. Ví dụ, thay vì hoạt động và tiếp thu một cách liên tục thì bạn hãy xem thông tin đó qua một lần, sau đó dừng lại và nghỉ ngơi hoặc có thể bắt đầu làm một công việc khác để những kí ức ngắn hạn được hoạt động tốt hơn, đầu óc trở nên linh hoạt, trí nhớ dần gia tăng.
2. Ngăn chặn sự trì hoãn
Theo như hoạt động của hiệu ứng Zeigarnik thì để tránh việc trì hoãn một nhiệm vụ nào đó thì bước đầu tiên mà bạn cần phải làm đó chính là bắt đầu. Chúng ta thường có xu hướng tạm gác lại những công việc mà mình cho rằng không quan trọng hoặc cảm thấy nản lòng trước những thách thức, nhiệm vụ khó khăn trong cuộc sống.
Chính vì thế, nhờ vào hiệu ứng Zeigarnik mà bạn có thể dễ dàng khắc phục được sự “lười biếng” của bản thân. Khi bạn có thể bắt đầu vào một việc gì đó thì nó cũng chính là một bước động lực lớn để bạn hoàn thành nó. Bạn có thể cảm thấy nản lòng và từ bỏ công việc một cách giữa chừng nhưng những sự ghi nhớ do Zeigarnik tạo ra sẽ trở thành động lực, sự thôi thúc lớn để giúp bạn tiếp tục quay lại nhiệm vụ và hoàn thành nó tốt hơn.
3. Rèn luyện thói quen học tập
Theo đánh giá của các chuyên gia thì hiệu ứng Zeigarnik cũng có khả năng mang đến nhiều lợi ích đối với việc học tập, đặc biệt là những sĩ tử đang chuẩn bị đến kỳ thi. Trong thực tế, việc bạn bắt buộc bản thân phải ngồi liên tục hàng giờ đồng hồ để ôn luyện bài vở, phải nhồi nhét kiến thức trong một thời gian ngắn sẽ không mang lại hiệu quả tốt, thậm chí làm cho bạn không thể ghi nhớ được bất kỳ kiến thức nào sau buổi học.
Vì thế, việc tạm dừng các buổi học tập và dành thời gian nghỉ ngơi, thư giãn, vui chơi cũng là một trong các cách gia tăng khả năng ghi nhớ, phát triển các thói quen học tập hiệu quả. Do đó, bạn hãy biết cách để phân bổ thời gian học một cách tích cực và lành mạnh, chia nhỏ những kiến thức, thông tin cần tiếp thu, ghi nhớ để quá trình học đạt được kết quả tốt hơn.
4. Tận dụng tạo sự hứng thú, tập trung
Hiệu ứng Zeigarnik được tận dụng rất nhiều trong việc thu hút sự tập trung, chú ý và ghi nhớ của con người. Đối với các marketer thì việc ứng dụng hiệu ứng này có thể gia tăng nhu cầu mua hàng của các đối tượng khách hàng khác nhau.
Hoặc đối với các nhà làm phim, việc tung ra những đoạn trailer ngắn đầy kịch tích hoặc kết thúc một tập phim ở cao trào chính là cách để họ thu hút sự chú ý của khán giả và kích thích nhu cầu chờ đón nội dung tiếp theo của phim. Nhiều người sau khi xem phim và chưa biết được kết thúc của phim thường có xu hướng muốn được tiếp tục đón xem để có được câu trả lời.
5. Cải thiện sức khỏe tâm lý, tinh thần
Trong thực tế thì hiệu ứng Zeigarnik không phải luôn mang tính chất tích cực và nó không hoàn toàn hữu dụng trong hầu hết mọi tình huống. Các nhà khoa học cho biết rằng, việc cứ liên tục ghi nhớ và ám ảnh bởi những hoạt động dang dở có thể khiến cho sức khỏe tinh thần của con người bị ảnh hưởng, họ dễ cảm thấy stress, thậm chí là rối loạn giấc ngủ kéo dài.
Mặt khác, hiệu ứng Zeigarnik cũng chính là một trong các yếu tố tạo động lực lớn đến bạn có thể vượt qua những thách thức to lớn trong cuộc sống. Khi bạn tồn tại những mảng kí ức, thông tin về những công việc chưa hoàn thành thì nó sẽ giúp bạn có thêm động lực, lý do để tiếp tục việc đó, kết thúc nhiệm vụ một cách thành công nhất. Sau khi hoàn thành được công việc trở ngại, chắc chắn nó sẽ mang đến cho bạn cảm giác thỏa mãn, vui sướng và phấn khích.
Các thông tin về hiệu ứng Zeigarnik đã được chia sẻ chi tiết trong bài viết này. Hy vọng bạn đọc có thể ứng dụng hiệu quả Zeigarnik vào học tập, công việc và các khía cạnh đời sống để mang đến nhiều lợi ích tích cực, lành mạnh hơn.
Có thể bạn quan tâm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!