Giáo dục cảm xúc xã hội cho trẻ mầm non: Vai trò và Giải pháp
Giáo dục cảm xúc xã hội cho trẻ mầm non là một trong các hoạt động quan trọng và cần thiết cần phải được thực hiện trong giai đoạn sớm để giúp trẻ nhỏ có được tiền đề phát triển toàn diện hơn trong tương lai. Nhờ vào cách giáo dục này mà trẻ sẽ dần kiểm soát tốt được cảm xúc, hành vi của bản thân và trở nên tích cực hơn.
Giáo dục cảm xúc xã hội là gì?
Giáo dục cảm xúc xã hội hay còn được gọi tắt là SEL là một trong những hoạt động cần thiết, chủ chốt đối với quá trình can thiệp, rèn luyện cho trẻ trong những năm đầu đời. SEL giúp trẻ nhỏ có thể rèn luyện và phát triển tốt các kỹ năng quản lý cảm xúc, biết cách thể hiện sự yêu thương, quan tâm, chăm sóc đúng mực với mọi người xung quanh và có trách nhiệm hơn với những hành vi, lời nói của mình.
Những đứa trẻ được giáo dục cảm xúc xã hội ngay từ sớm, đặc biệt là trong giai đoạn mầm non sẽ có nhiều kỹ năng hơn trong việc xây dựng và duy trì các mối quan hệ tốt đẹp, lành mạnh. Hơn thế, trẻ cũng sẽ biết cách giải quyết tốt các vấn đề, tình huống trở ngại, khó khăn trong cuộc sống để có được sự phát triển toàn diện trong tương lai.
Hiểu một cách đơn giản nhất thì giáo dục cảm xúc xã hội là hoạt động giáo dục nhằm giúp trẻ nhỏ xây dựng các kỹ năng cần thiết để quản lý, kiểm soát chính mình, tạo tiền đề để phát triển vượt bậc khi trưởng thành. Theo đánh giá của các chuyên gia thì giáo dục cảm xúc xã hội chính là một phần thiết yếu trong toàn bộ quá trình giáo dục cảm xúc cho trẻ nhỏ, giúp trẻ được nuôi dạy và cân bằng ngay từ sớm.
Trong giai đoạn từ 3 đến 6 tuổi, chính là thời điểm vàng cho sự phát triển về cảm xúc của mỗi đứa trẻ, vì thế giáo dục cảm xúc xã hội được biết đến là một phần cực kỳ quan trọng để giúp trẻ biết được cách quản lý, kiểm soát cảm xúc của chính mình. Nhờ đó mà trẻ có thể dễ dàng kết nối, xử lý tốt các tình huống xã hội.
Vai trò và lợi ích của giáo dục cảm xúc xã hội cho trẻ mầm non
Cảm xúc được xem là chìa khóa để giúp trẻ rèn luyện, định hướng và phát triển bản thân ở nhiều khía cạnh đời sống khác nhau, kể cả học tập, giao tiếp, xử lý tình huống,…Chính vì thế, giáo dục cảm xúc xã hội đối với trẻ mầm non được xem là hoạt động chủ chốt, cần thiết phải được thực hiện trong giai đoạn sớm để góp phần mang đến những lợi ích cho sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ.
Cụ thể vai trò của việc giáo dục này được các chuyên gia nhắc đến như sau:
1. Giúp nâng cao kỹ năng cần thiết và quan trọng
Ở lứa tuổi mầm non, trẻ nhỏ học tập rất nhanh thông qua các hoạt động thực tế, tranh ảnh, câu chuyện và những tình huống diễn ra xung quanh đời sống hàng ngày. Lúc này, nếu trẻ được ba mẹ, thầy cô định hướng đúng đắn về cách kiểm soát, sử dụng cảm xúc sẽ giúp trẻ từng bước phát triển các kỹ năng cần thiết.
Khi bé có thể học được cách quản lý cảm xúc của chính mình, trẻ sẽ có khả năng tự đưa ra quyết định và điều chỉnh suy nghĩ, hành vi theo chiều hướng đúng đắn, tích cực hơn. Đặc biệt hơn, cảm xúc khi được cân bằng tốt sẽ giúp cho trẻ dễ dàng phát triển kỹ năng giao tiếp, tương tác xã hội và tạo dựng tốt các mối quan hệ lành mạnh xoay quanh đời sống.
2. Nâng cao khả năng đương đầu
Theo chia sẻ của các chuyên gia thì cảm xúc, suy nghĩ là yếu tố chính quyết định đến hành vi, lựa chọn của mỗi con người. Khi trẻ được giáo dục kỹ lưỡng về cảm xúc xã hội, trẻ cũng sẽ biết cách đưa ra những quyết định phù hợp mỗi khi đứng trước những tình huống khó khăn, thử thách trong học tập, cuộc sống.
Với những trẻ được giáo dục cảm xúc tốt ngay từ những năm đầu đời, đặc biệt là trong giai đoạn học mầm non thì trẻ sẽ dễ dàng phân biệt được những điều tích cực và tiêu cực, từ đó biết cách tránh xa những nguy hiểm, đe dọa. Nhờ thế mà trẻ nhỏ cũng có khả năng tốt trong việc hình thành nên những thói quen, lối sống lành mạnh, tạo được nguồn năng lượng tích cực, dồi dào để hoàn thành tốt các nhiệm vụ, mục tiêu của bản thân.
Trong thực tế, việc có thể nắm bắt tốt cảm xúc của chính mình sẽ góp phần to lớn trong việc hình thành những suy nghĩ “trưởng thành”, khi đứng trước những khó khăn, cản trở, trẻ nhỏ cũng có sự lập luận, nhận định sáng suốt phù hợp với từng hoàn cảnh để vượt qua nó một cách thuận lợi. Chính điều này sẽ giúp cho trẻ nhỏ có được tiền đề vững chắc trong việc nâng cao những kỹ năng, phát triển một cách an toàn, vững trãi.
3. Tạo nền tảng quan trọng cho tương lai
Trong nhiều nghiên cứu khoa học nhận thấy rằng, việc giáo dục cảm xúc xã hội cho trẻ mầm non chính là cách tốt nhất để tạo dựng nền tảng phát triển bền vững, lâu dài đối với trẻ nhỏ. Khi trẻ biết cách quản lý, kiểm soát cảm xúc, trẻ sẽ dần hình thành những kỹ năng quan trọng và hòa nhập cuộc sống dễ dàng, từ đó trẻ cũng sẽ thuận lợi hơn trong việc chinh phục những ước mơ, mục tiêu, xây dựng đời sống hạnh phúc, thành công trong tương lai.
Theo đó, các chuyên gia cho biết rằng, giáo dục cảm xúc cho trẻ mầm non có mức độ tỷ lệ thuận với sự thành công của trẻ nhỏ. Trẻ càng được giáo sớm và đúng cách sẽ càng có nhiều cơ hội để đạt được những thành tựu vĩ đại trong tương lai và trở thành những con người có ích cho xã hội, cộng đồng.
Kết quả của một cuộc khảo sát được thực hiện dựa trên các em học sinh từ độ tuổi mầm non cho đến khi trẻ 20 tuổi. Các em được chia thành 2 nhóm, trong đó một nhóm được giáo dục cảm xúc xã hội từ mầm non và một nhóm không được hỗ trợ. Kết quả nhận thấy rằng đa số những trẻ được giáo dục cảm xúc đều không quá bị áp lực về mặt tinh thần, ít mắc phải sai lầm và đều đạt được những thành công nhất định trong cuộc sống.
Mục tiêu của giáo dục cảm xúc xã hội với trẻ mầm non
Như đã chia sẻ, giáo dục cảm xúc xã hội đối với trẻ tuổi mầm non đóng vai trò quan trọng và cần được thực hiện trong giai đoạn sớm. Mục đích chính của hoạt động này đó là:
- Gia tăng sự quan tâm, thấu hiểu bản thân: Nhờ vào giáo dục cảm xúc mà trẻ nhỏ dần biết cách kiểm soát bản thân, học cách quan tâm đến nhu cầu, cảm xúc của chính mình thông qua các hoạt động nhỏ nhặt, đơn giản hàng ngày như tự vệ sinh cá nhân, chải tóc, lựa chọn quần áo, ăn uống,…Nhờ vào điều đó mà trẻ sẽ dần ý thức hơn về các bảo vệ chính mình, chăm sóc tốt cho sức khỏe tinh thần lẫn thể chất để trở nên tự tin, vui vẻ, hạnh phúc.
- Giúp trẻ nhận biết rõ về giới tính: Giáo dục cảm xúc xã hội khi được thực hiện sớm sẽ giúp nâng cao nhận thức về giới tính ở trẻ nhỏ. Trẻ sẽ hiểu được sự khác biệt giữa nữ giới và nam giới, từ đó có cách kết nối, cư xử phù hợp, đúng mực với tất cả mọi người xung quanh.
- Phân biệt được giữa tôi và người khác: Trẻ sẽ dần hiểu được cách tôn trọng bản thân và những người bên cạnh, từ đó cũng ý thức rõ ràng hơn về phép lịch sự khi hòa nhập cùng bạn bè đồng trang lứa, tránh tình trạng ích kỷ, kém lịch sự khi sử dụng đồ dùng của người khác.
- Điều tiết các hành vi tiêu cực: Cảm xúc chi phối mạnh mẽ đối với hành vi của con người. Do đó, nếu trẻ được giáo dục cảm xúc tốt sẽ giúp trẻ hạn chế được những hành vi tiêu cực, không phù hợp để xây dựng những thói quen lành mạnh, tích cực trong cuộc sống.
- Rèn luyện sự thấu hiểu: Để có thể kết nối tốt với những người xung quanh, trẻ cần có sự thấu hiểu, lắng nghe và biết đồng cảm với cảm xúc của người khác.
Nguyên tắc giáo dục cảm xúc xã hội đối với trẻ mầm non
Giáo dục cảm xúc xã hội cho trẻ mầm non đóng vai trò quan trọng và cần thiết. Tuy nhiên, để thực hiện được hiệu quả, các bậc phụ huynh cũng cần lưu ý và nắm rõ các nguyên tắc sau đây:
Nguyên tắc 1: Linh hoạt trong việc áp dụng các phương pháp giáo dục phù hợp
Mỗi đứa trẻ sẽ có khả năng học hỏi, tiếp thu và phát triển khác nhau. Chính vì thế, trong quá trình giáo dục cảm xúc xã hội cho trẻ, các bậc phụ huynh, thầy cô cũng cần linh hoạt trong việc lựa chọn những phương pháp phù hợp, giúp trẻ phát huy được tốt các điểm mạnh của bản thân. Đừng quá cứng nhắc, bảo thủ trong việc giáo dục cảm xúc cho trẻ. Có thể đứa trẻ này phù hợp với phương pháp này nhưng đứa trẻ khác cần được áp dụng hiệu quả bằng phương pháp khác.
Các chuyên gia khuyến khích rằng, ở mỗi thời điểm, giai đoạn phát triển của trẻ nhỏ, các bậc phụ huynh cần phải hiểu rõ về những ưu và nhược điểm của trẻ để có thể giáo dục một cách hiệu quả, phù hợp. Đồng thời, cũng cần dựa vào tính cách, khả năng tiếp thu của trẻ để biết rõ việc giáo dục cần thực hiện như thế nào, tránh việc gấp gáp hoặc bắt ép trẻ quá mức.
Để mang đến hiệu quả tích cực trong quá trình giáo dục cảm xúc xã hội cho trẻ mầm non, chúng ta cần phải có sự kiên trì, nhẫn nại và theo dõi xuyên suốt trong quá trình rèn luyện của trẻ. Trẻ cần được dạy một cách chậm rãi, chi tiết để có thể tiếp thu, ứng dụng một cách sâu sắc, lâu dài hơn.
Nguyên tắc 2: Lấy trẻ làm trung tâm
Trong tất cả các biện pháp giáo dục cho trẻ nhỏ, để đạt được hiệu quả như mong muốn thì tất cả các phương pháp hỗ trợ đều cần đặt trẻ ở vị trí trung tâm, dựa trên lợi ích của trẻ để phát triển và ứng dụng. Đặc biệt là đối với quá trình giáo dục cảm xúc xã hội dành cho trẻ mẫu giáo, cảm xúc, nhận thức, hành vi của trẻ luôn phải được xem trọng và mọi phương pháp cần phải được điều chỉnh để phù hợp với trẻ nhỏ.
Nguyên tắc 3: Giáo dục mọi lúc mọi nơi
Không chỉ riêng môi trường học tập tại trường mầm non mà việc giáo dục cảm xúc của trẻ cũng cần được thực hiện tại nhà, trong hầu hết các sinh hoạt hàng ngày. Trẻ nhỏ cần được hỗ trợ triệt để trong tất cả các hoạt động của đời sống lẫn học tập để dễ dàng rèn luyện, phát triển một cách toàn diện.
Chính vì thế, các bậc phụ huynh không nên phó mặc cho giáo viên trong việc giảng dạy trẻ nhỏ mà cần chú ý hơn trong các cách tương tác, cư xử với trẻ ngay tại nhà. Những thành viên trong gia đình cũng cần phải có sự hiểu biết đúng đắn để có thái độ phù hợp với trẻ trong giai đoạn quan trọng này.
Trẻ cần được đối xử với cảm xúc, thái độ tích cực ở mọi lúc, mọi nơi, kể cả những hoạt động đời sống thường ngày để học hỏi, tiếp thu một cách trọn vẹn. Nhờ đó mà trẻ cũng học được cách đối xử với mọi người xung quanh, nâng cao nhận thức và có khả năng ứng biến nhanh chóng trong mọi tình huống.
Nguyên tắc 4: Người lớn cần làm gương
Đây được xem là một trong các nguyên tắc quan trọng và chủ chốt đối với việc giáo dục cảm xúc xã hội cho trẻ mầm non. Trẻ nhỏ luôn quan sát và học hỏi, bắt chước theo những gì người lớn thực hiện nên để trẻ có thể phát triển, quản lý cảm xúc hiệu quả thì người lớn cần là tấm gương tốt cho trẻ noi theo.
Thông qua những cách cư xử, giao tiếp, ứng biến của người lớn, trẻ sẽ dễ dàng học hỏi và ghi nhớ một cách sâu sắc. Vì thế, để có thể giáo dục trẻ một cách tốt nhất, phụ huynh, giáo viên và những người thân thiết bên cạnh nên biết cách điều chỉnh cảm xúc, hành vi, ứng xử của mình theo chiều hướng tích cực, lành mạnh và phù hợp để góp phần hiệu quả trong việc phát triển cảm xúc của trẻ nhỏ.
Khi đến trường, trẻ thường học hỏi theo thầy cô, khi ở nhà trẻ sẽ bắt chước theo ba mẹ, người thân. Vì thế, cả hai cần có sự phối hợp chặt chẽ, thống nhất về cách giáo dục và những ảnh hưởng đối với trẻ để giúp trẻ có được môi trường phát triển lành mạnh, đúng đắn nhất.
Phương pháp giáo dục cảm xúc xã hội cho trẻ mầm non
Tùy vào đặc điểm tính cách, nhu cầu, khả năng của mỗi trẻ nhỏ mà chúng ta cần biết cách lựa chọn phương pháp giáo dục cảm xúc xã hội phù hợp với hiệu quả. Đối với những trẻ đang ở lứa tuổi mầm non, các chuyên gia khuyến khích áp dụng các phương pháp như sau:
1. Dạy con cách quản lý thời gian
Thời gian là một trong các yếu tố quan trọng và cần được trân quý bởi nó không thể nào quay ngược trở lại quá khứ. Do đó, chúng ta cần dạy trẻ cách biết quản lý thời gian một cách hợp lý để có thể hoàn thành tốt công việc và không bị lãng phí thời gian cho bất kỳ hoạt động vô bổ nào.
Quỹ thời gian của mỗi người là giống nhau, nếu biết cách canh chỉnh và kiểm soát thời gian hiệu quả, bạn sẽ có được nhiều trải nghiệm thú vị, đồng thời dễ dàng thực hiện được những mục tiêu của bản thân. Đối với trẻ mầm non, ngoài thời gian học tập, rèn luyện kỹ năng thì các bậc phụ huynh cũng nên hỗ trợ trẻ có được những giây phút thư giãn, vui chơi lành mạnh tùy vào sở thích cá nhân.
Những lúc rảnh rỗi trẻ có thể đọc sách, chơi trò chơi, gặp gỡ bạn bè, tham gia các hoạt động thể thao, trải nghiệm ngoài trời để gia tăng những cảm xúc tích cực. Ba mẹ cần phân tích và giải thích cụ thể cho con hiểu về lợi ích của việc quản lý thời gian để còn có ý thức nhiều hơn trong việc quản lý, sắp xếp công việc phù hợp, từ đó hình thành những thói quen tốt.
2. Dạy con sự đồng cảm
Mục đích của giáo dục cảm xúc xã hội cho trẻ mầm non đó chính là nâng cao sự thấu hiểu, đồng cảm ở mỗi trẻ nhỏ. Khi trẻ có được sự đồng cảm với những người xung quanh, trẻ sẽ biết cách yêu thương, quan tâm, san sẻ, chăm sóc tốt cho chính mình và người bên cạnh.
Cách để dạy trẻ rèn luyện sự đồng cảm tốt nhất đó chính là ba mẹ hãy dành cho trẻ sự yêu thương, quan tâm đúng mực. Khi trẻ cảm nhận được tình cảm của mọi người xung quanh dành cho mình, trẻ cũng sẽ dần biết cách thể hiện và đáp lại những tình yêu đó một cách tích cực, lành mạnh nhất.
Đồng thời, các bậc phụ huynh cũng nên dạy trẻ thông qua những câu chuyện, những tình huống thực tế. Nó không chỉ là sự đồng cảm giữa người với người mà cũng cần là sự yêu thương, bảo vệ với những loại động vật, rèn luyện lòng nhân ái, thôi thúc các hành vi giúp đỡ, tương thân tương ái.
3. Dạy con hiểu bản thân
Để có thể chia sẻ, kết nối tốt với mọi người xung quanh, trước hết trẻ cần thấu hiểu chính cảm xúc, mong muốn của bản thân mình. Trẻ cần học cách phân biệt rõ những cảm xúc tiêu cực và tích cực để biết cách kiểm soát tâm trạng, suy nghĩ, phòng tránh những hành vi không đúng đắn và phù hợp.
Ba mẹ và thầy cô nên dạy trẻ cách bộc lộ cảm xúc một cách đúng mực. Khi trẻ phải đối diện với những cảm xúc phức tạp, hỗn loạn thì cần dạy cho trẻ cách giữ bình tĩnh, suy nghĩ thấu đáo và phân tích vấn đề để hiểu rõ bản thân đang mong muốn điều gì, từ đó kiềm chế cảm xúc một cách hiệu quả hơn.
4. Giáo dục trẻ thông qua trò chơi
Lứa tuổi mầm non là một trong những giai đoạn có sự tò mò lớn với thế giới. Lúc này trẻ cũng dễ bị hấp dẫn bởi những trò chơi, hoạt động mới lạ diễn ra xung quanh đời sống. Trẻ luôn có nhu cầu muốn được trải nghiệm và học hỏi nhiều hơn thông qua các hoạt động thư giãn, giải trí phù hợp với sở thích của bản thân.
Vì thế, các bậc phụ huynh cũng nên tạo điều kiện để trẻ được vui chơi, khám phá các hoạt động giải trí lành mạnh và quan sát các phản ứng của trẻ. Bằng những trò chơi mang tính chất thắng thua, ba mẹ và thầy cô cũng có thể dạy cho trẻ cách phản ứng đúng đắn về cảm xúc, hành vi và nhắc nhở, điều chỉnh kịp thời khi trẻ có những cách cư xử chưa đúng mực.
Ngoài ra, ba mẹ cũng có thể dễ dàng lồng ghép, đúc kết những bài học quý báu về đời sống, tình người thông qua các câu chuyện, trò chơi hàng ngày để trẻ dễ dàng ghi nhớ. Bằng cách này trẻ vừa có thể được vui chơi, giải trí lành mạnh, vừa được giáo dục và phát triển rõ về cảm xúc, xây dựng kết nối xã hội nếu được tương tác tốt với bạn bè, người thân.
5. Sử dụng sách, tài liệu để giáo dục cảm xúc
Sách luôn được xem là công cụ hữu hiệu đối với việc giáo dục con người, đặc biệt là khi được áp dụng ngay từ sớm. Trẻ mầm non muốn rèn luyện và phát triển tốt về cảm xúc xã hội thì việc tiếp xúc, học hỏi qua sách vở, tài liệu là một trong các biện pháp không thể thiếu.
Sách vở chứa muôn vàn những nội dung cần thiết cho mỗi lứa tuổi, đây là nơi giúp mở rộng kiến thức, nuôi dưỡng tâm hồn, cảm xúc một cách an toàn, hiệu quả nhất hiện nay.
Do đó, để giáo dục cảm xúc xã hội cho trẻ mầm non, các bậc phụ huynh không nên bỏ qua hoạt động đọc sách, kể chuyện, cho trẻ tiếp xúc với tranh ảnh, nội dung phù hợp với lứa tuổi. Khi trẻ vẫn chưa biết đọc chữ, ba mẹ hãy rèn luyện cho con thói quen được nghe kể chuyện, quan sát qua tranh ảnh minh họa để tạo niềm cảm hứng cho con, giúp con bộc lộ cảm xúc một cách rõ ràng hơn.
6. Làm việc nhóm
Những hoạt động tập thể sẽ góp phần tích cực trong việc giáo dục và rèn luyện cảm xúc cho trẻ nhỏ. Với những trẻ mầm non, việc được tương tác và làm việc cùng với bạn bè đồng trang lứa sẽ giúp trẻ nâng cao tinh thần tự giác, tự học và có trách nhiệm cao đối với những công việc, nhiệm vụ chung.
Đồng thời, làm việc nhóm cũng giúp trẻ học hỏi được kỹ năng giao tiếp, tương tác và hỗ trợ lẫn nhau, cùng nhau phát triển để hoàn thành các công việc tập thể. Khi trẻ được phân công hoạt động cùng bạn bè, trẻ cũng sẽ học được tính kiên nhẫn, nhường nhịn, bù trừ những ưu và nhược điểm của nhau, lắng nghe, thấu hiểu và tôn trọng nhau hơn.
Trên đây là một số thông tin giúp bạn đọc hiểu hơn về các phương pháp giáo dục cảm xúc xã hội cho trẻ mầm non. Trong giai đoạn này, các bậc phụ huynh và thầy cô cần có sự kết hợp chặt chẽ với nhau để có cách giáo dục, rèn luyện phù hợp cho trẻ, tạo tiền đề để trẻ nhỏ phát triển toàn diện hơn trong tương lai.
Có thể bạn quan tâm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!