Hiệu ứng tắc kè hoa (Chameleon) và mánh khóe trong giao tiếp

Nếu để ý, bạn có thể nhận thấy bản thân có sự “sao chép” vô thức về hành vi, cử chỉ đối với các tình huống giao tiếp hàng ngày, thậm chí đó chỉ là cuộc gặp gỡ đầu tiên. Xét về mặt tâm lý học thì đây được gọi là hành động của hiệu ứng tắc kè hoa và nó được xem là một trong các “mánh khóe” giao tiếp giúp bạn nhận được nhiều sự yêu mến hơn của mọi người xung quanh. 

Hiệu ứng tắc kè hoa
Hiệu ứng tắc kè hoa muốn nói đến xu hướng bắt chước hành vi khi giao tiếp một cách vô thức, không có chủ định từ trước.

Hiệu ứng tắc kè hoa (Chameleon) là gì?

Hiệu ứng tắc kè hoa hay còn được gọi là hiệu ứng Chameleon là một trong các thuật ngữ thường được sử dụng để chỉ đến các hành vi lặp đi lặp lại của người khác một cách vô thức. Nếu chú ý quan sát, bạn cũng có thể nhận ra bản thân có nhiều xu hướng thực hiện các động tác, hành vi, biểu cảm, phong thái hoặc sử dụng câu từ rất giống với những người thân thiết, thường xuyên tiếp xúc.

Tên gọi của nó cũng được lấy từ đặc trưng của tắc kè hoa, đó chính là sự biến đổi linh hoạt theo nhiều điều kiện môi trường, tình huống giao tiếp khác nhau. Loài bò sát này có khả năng đặc biệt với sự biến đổi màu sắc tùy vào từng môi trường khác nhau. Nó giúp cho tắc kè hoa có thể ẩn náu, ngụy trang một cách tài tình để tránh khỏi những nguy hiểm đang rình rập hoặc bảo vệ lãnh thổ của mình.

Cũng giống như việc con người sẽ có xu hướng thay đổi hành vi của mình tùy vào môi trường, tình huống khác nhau để có thể thích ứng, hòa nhập tốt hơn thông qua việc bắt chước, sao chép người khác. Trạng thái này có thể mang đến nhiều lợi ích tích cực trong giao tiếp nhưng đối với một vài trường hợp nó cũng có thể gây ra những sắc thái tiêu cực, không phù hợp.

Nguồn gốc của hiệu ứng tắc kè hoa

Hiệu ứng tắc kè hoa được nhắc đến đầu tiên bởi hai nhà tâm lý học Tanya L. Chartrand và John A. Barg. Sau đó, các nhà khoa học, giáo sư nổi tiếng cũng bắt đầu tìm hiểu, phát triển và mô tả chi tiết hơn về hiệu ứng này thông qua các nghiên cứu cụ thể.

Vào năm 1999, hai giáo sư của Đại học New York đã thực hiện liên tiếp 3 cuộc thí nghiệm về hiệu ứng Chameleon để có được kết luận rõ ràng hơn đối với vấn đề này. Cụ thể, cuộc nghiên cứu đầu tiên được thực hiện và nhận thấy, khi giao tiếp, tương tác qua lại với nhau, chúng ta sẽ có nhiều xu hướng lặp lại các hành động, biểu cảm của người đối diện một cách vô thức dù đó là người mà bạn mới vừa quen biết.

Hiệu ứng tắc kè hoa
Hiệu ứng tắc kè hoa được đặc theo đặc tính thay đổi linh hoạt của loài bò sát này.

Tiếp đến, họ bắt đầu thực hiện một cuộc thí nghiệm khác dựa trên sự giao tiếp, gặp gỡ của các bạn sinh viên. Kết quả nhận thấy rằng những sinh viên có biểu hiện của hiệu ứng tắc kè hoa được nhận xét là thân thiện, dễ gần, tạo thiện cảm tốt hơn.

Cuối cùng là cuộc nghiên cứu dựa trên những cuộc hội thoại, giao tiếp hàng ngày. Các nhà khoa học nhận thấy những người có tính cách cởi mở, hoạt bát, vui nhộn sẽ có khả năng lặp lại hành vi của người khác trong lúc trò chuyện nhiều hơn. Tuy nhiên, họ nhận thấy sự đồng cảm của cá nhân không phải là yếu tố quyết định đến việc có làm xuất hiện hiệu ứng tắc kè hoa ở họ hay không.

Hiệu ứng Chameleon hoạt động như thế nào?

Sau rất nhiều các nghiên cứu khoa học đã được thực hiện, các chuyên gia cho biết rằng, hiệu ứng Chameleon được hoạt động theo quy trình tự động, hoàn toàn không có sự chọn lọc hay phân tích kỹ lưỡng, chi tiết về các dữ kiện được tiếp nhận. Hiểu theo cách đơn giản nhất là khi các giác quan của cơ thể (thị giác, xúc giác, thính giác,…) tiếp nhận các thông tin đến từ bên ngoài thì nó sẽ bắt đầu truyền đạt và chi phối hành vi một cách không có chủ ý.

Bên cạnh đó, xu hướng nhận thức hành vi của con người thường không được thực hiện một cách có kế hoạch hoặc tuân theo bất kỳ một quy luật, mục tiêu cụ thể nào. Vì thế, bạn có thể thực hiện các hành vi, biểu cảm, giọng nói tương tự như người đối diện trong vô thức, thậm chí bản thân còn không thể nhận ra sự thay đổi đó.

Ví dụ, khi đến gặp một người đối tác và họ đang ngồi chéo chân thì bạn cũng sẽ có nhiều xu hướng ngồi tương tự như thế. Hoặc họ là người cởi mở, vui vẻ, nói với giọng trong trẻo như chim hót thì bạn cũng có khả năng thay đổi giọng nói theo cách của họ mà hoàn toàn không có sự dự định từ trước.

Hiệu ứng tắc kè hoa
Hiệu ứng Chameleon hoạt động theo 2 kiểu: kiểu giải phẫu và kiểu soi gương. 

Tuy nhiên, hiệu ứng tắc kè hoa không thể chi phối hoàn toàn các hành vi giao tiếp của một người. Cụ thể là họ không bắt chước hoàn toàn tất cả các hành động, biểu cảm của người đối diện, đặc biệt đó là những hành vi phức tạp, khó thực hiện.

Cụ thể, 2 cách thường được sử dụng đối với hiệu ứng tắc kè hoa như:

1. Kiểu giải phẫu (anatomical)

Với kiểu sao chép này, người ta sẽ có xu hướng lặp lại y đúc với những hành vi, chuyển động của người đối diện theo chiều hướng cùng với họ. Ví dụ như khi họ ngồi gác chân trái lên chân phải thì bạn cũng sẽ thực hiện theo tư thế đó cùng hướng với họ.

Với kiểu giải phẫu, nó có thể gây nên nhiều sự hiểu lầm trong giao tiếp và đối phương có khả năng cho rằng bạn đang cố tình “nhái” lại những cử chỉ, hành động của họ. Điều này có khả năng sẽ làm cho cuộc hội thoại trở nên tiêu cực, thậm chí là tác động đến thiện cảm của đối phương dành cho bạn.

2. Kiểu soi gương (mirrorwise)

Không quá khác biệt với kiểu giải phẫu, xu hướng sao chép kiểu soi gương cũng sẽ là những hành vi được lặp lại dựa trên hành động mẫu nhưng theo chiều đảo ngược, khác phía với đối phương. Ví dụ, nếu người đối diện dùng tay trái chống cằm thì bạn cũng sẽ thực hiện hành vi đó nhưng với tay phải.

Ưu và nhược điểm của hiệu ứng tắc kè hoa

Cũng tương tự như các hiệu ứng tâm lý khác, hiệu ứng tắc kè hoa cũng sẽ tồn tại những mặt ưu và nhược điểm khác nhau dựa theo từng tình huống, ứng dụng thực tế. Cụ thể như:

1. Ưu điểm

Trong thực tế, nếu bạn thường xuyên trò chuyện, tương tác và sinh hoạt cùng ai đó trong một khoảng thời gian nhất định thì nhiều khả năng bạn cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi những cách nói chuyện, hành vi giao tiếp, biểu cảm và phản ứng của họ đối với các vấn đề cuộc sống. Đặc biệt, bạn sẽ dễ nhận thấy sự xuất hiện của hiệu ứng Chameleon đối với những cặp đôi yêu nhau lâu năm bởi họ đã có thời gian dài để thấu hiểu, đồng cảm với nhau.

Theo nhận định của các chuyên gia thì hiệu ứng tắc kè hoa mang đến nhiều trạng thái tích cực đối với quá trình giao tiếp, tương tác xã hội của con người. Họ cho biết rằng, không phải tất cả chúng ta đều có khả năng bắt chước theo hành vi của người khác mà những người có khả năng thấu cảm tốt sẽ có xu hướng sao chép tích cực hơn so với mức bình thường.

Hiệu ứng tắc kè hoa
Hiệu ứng tắc kè hoa giúp bạn tạo được thiện cảm với người đối diện.

Đối với những người có sự thấu cảm sâu sắc trong giao tiếp thì họ sẽ có nhiều xu hướng quan sát, để ý các chi tiết xung quanh và dễ dàng tạo nên những tương tác tốt giúp gia tăng sự kết nối, chính vì thế mà họ cũng có nhiều xu hướng sao chép hơn.

2. Nhược điểm

Ngược lại, đối với những người không có sự thấu cảm tốt và cố gắng gượng ép bản thân phải thực hiện hành vi sao chép của hiệu ứng tắc kè hoa thì đôi khi nó lại gây nên các ảnh hưởng tiêu cực đối với sự tương tác xã hội. Việc bắt ép bản thân phải trở nên gắn kết bằng những hành vi lặp lại của người đối tượng có thể tạo ra sự giả tạo và khiến cho đối phương cảm thấy khó chịu về hành động của bạn.

Một số trường hợp còn có thể bị hiểu lầm về thiện ý trong cuộc giao tiếp. Họ cho rằng bạn đang chế giễu, cười cợt và cố tình bắt chước theo các hành vi, lời nói với mục đích tiêu cực. Điều này sẽ khiến cho mối quan hệ của bạn trở nên tồi tệ, gây ra những bất đồng trong giao tiếp.

Cách tận dụng lợi thế của hiệu ứng tắc kè hoa trong giao tiếp

Như đã nói, hiệu ứng tắc kè hoa xảy ra một cách tự nhiên hoàn toàn không có dự định trước và nó có thể giúp bạn trở nên gần gũi, hòa đồng hơn trong các cuộc giao tiếp, tương tác xã hội. Tuy nhiên, để có thể tận dụng tốt lợi thế của hiệu ứng này thì bạn cũng cần phải biết nắm bắt được tình huống xã hội, tránh hiểu sai bản chất của Chameleon để không phải đối mặt với những tác động tiêu cực mà nó gây ra.

Mặc dù bản chất của hiệu ứng này là sự sao chép vô thức nhưng bạn hoàn toàn có thể tận dụng nó một cách có ý thức để gia tăng sự kết nối với xã hội. Với những hành vi sao chép trong giao tiếp sẽ giúp cho cuộc trò chuyện của bạn trở nên gần gũi, thân thiết và thoải mái hơn.

Do đó, thay vì để cho các hành vi giao tiếp thực hiện theo hoạt động của hiệu ứng thì bạn hãy chủ động hơn trong việc điều chỉnh nó đối với mỗi tình huống giao tiếp khác nhau. Ngoài ra, bạn cũng cần né tránh việc sao chép các hành vi tiêu cực, không phù hợp để hạn chế tối đa các biểu hiện xấu trong giao tiếp.

Nếu biết cách tận dụng tốt các mặt lợi thế của hiệu ứng tắc kè hoa thì bạn hoàn toàn có thể xem đó như một bí kíp để giúp gia tăng thiện cảm, hiệu quả cho kỹ năng tương tác xã hội. Mong rằng qua những chia sẻ trong bài viết trên đây, bạn đọc cũng sẽ hiểu thêm về hiệu ứng này và có cách sử dụng nó phù hợp.

Có thể bạn quan tâm:

Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *