Thuốc Olanzapine 5mg: Công dụng, Cách dùng và lưu ý

Thuốc Olanzapine 5mg thuộc nhóm thuốc chống loạn thần không điển hình sử dụng phổ biến trong điều trị các rối loạn tâm thần. Tuy nhiên, cơ chế của thuốc rất phức tạp nên cần cẩn thận khi sử dụng.

Olanzapine là thuốc gì?

Thuốc Olanzapine là một loại thuốc an thần kinh/thuốc chống loạn thần không điển hình thuộc thuốc chống loạn thần thế hệ II.

Loại thuốc này được sử dụng trong điều trị các bệnh rối loạn tâm thần như tâm thần phân liệt, rối loạn lưỡng cực, trầm cảm, rối loạn lo âu có triệu chứng loạn thần,…

Một số thông tin cần biết về thuốc:

• Tên thuốc: Olanzapine
• Biệt dược (tên thương mại): Olanstad, Opelan, Oliza, Manzura, Zolaxa, Olanzap,…
• Phân nhóm: Thuốc an thần kinh hay thuốc chống loạn thần không điển hình (thuốc chống loạn thần thế hệ II)
• Dạng bào chế: Viên nén bao phim, viên nén phân tán, thuốc tiêm bắp

Cơ chế và công dụng của Olanzapine

Olanzapine là thuốc chống loạn thần thế hệ II và là dẫn chất của dibenzodiazepin. Các chuyên gia nhận thấy, cơ chế của thuốc có liên quan đến tính đối kháng với serotonin type 2, type 3, type 6 và dopamin ở hệ thần kinh trung ương.

Ngoài ra, Olanzapine còn đối kháng với các thụ thể muscarin M1, M2, M3, M4, M5, đồng thời đối kháng histamine H1, thụ thể alpha-1 adrenergic và kháng cholinergic.

Mặc dù tác dụng chưa được nghiên cứu đầy đủ, nhưng qua các nghiên cứu đã thực hiện, Olanzapine được cho là có những công dụng sau:

• Tác dụng an dịu thần kinh và gây ngủ
• Hạ huyết áp
• Giảm ảo giác và kích động
• Điều chỉnh tâm trạng, ổn định khí sắc bằng cách khôi phục sự cân bằng của các yếu tố nội sinh bên trong não bộ

Trong điều trị tâm thần phân liệt, thuốc Olanzapine 5mg có hiệu quả với các biểu hiện ức chế, dương tính và âm tính.

Chỉ định – Chống chỉ định khi dùng thuốc

Tương tự như các loại thuốc an thần kinh khác, Olanzapine được chỉ định trong điều trị các bệnh lý như:

• Rối loạn lưỡng cực (được dùng trong giai đoạn hưng cảm, hỗn hợp, lưỡng cực chu kỳ nhanh)
• Tâm thần phân liệt (giai đoạn kích động cấp, rối loạn hành vi)
• Những trường hợp trầm cảm, rối loạn lo âu có biểu hiện loạn thần cũng có thể được chỉ định dùng loại thuốc này
• Thuốc còn được dùng trong điều trị rối loạn giấc ngủ tiên phát

Thuốc Olanzapine 5mg chủ yếu được dùng cho người trên 18 tuổi. Những trường hợp từ 12 – 17 tuổi thường được sử dụng khi lợi ích cao hơn rủi ro tiềm tàng.

Tùy theo tình trạng cụ thể, bác sĩ có thể chỉ định dùng dạng thuốc uống hoặc thuốc tiêm. Trong đó, tiêm bắp thường được chỉ định trong điều trị rối loạn hành vi, và cơn kích động ở người lớn bị tâm thần phân liệt và hưng cảm.

Chống chỉ định với thuốc Olanzapine 5mg bao gồm quá mẫn với Olanzapine và phụ nữ đang cho con bú.

Đối với dạng tiêm bắp, thuốc chống chỉ định với người bị chậm nhịp tim nghiêm trọng, hạ huyết áp, đau thắt ngực không ổn định, nhồi máu cơ tim cấp.

Trường hợp có nguy cơ glocom góc đóng, mắc hội chứng suy nút xoang hoặc vừa mới phẫu thuật tim mạch cũng được khuyến cáo không nên dùng thuốc Olanzapine 5mg.

Ngoài những trường hợp chống chỉ định, thuốc Olanzapine có thể không được sử dụng nếu bác sĩ nhận thấy nguy cơ cao hơn lợi ích.

Do đó trước khi dùng thuốc, bệnh nhân cần phải thông báo với bác sĩ tình trạng sức khỏe, tiền sử dị ứng, lịch sử dùng thuốc,… để được đánh giá nguy cơ.

Cách dùng và liều lượng thuốc

Olanzapine dạng tiêm bắp chỉ được sử dụng bởi các nhân viên y tế. Đối với bệnh nhân điều trị ngoại trú, thuốc được chỉ định dùng ở dạng viên uống.

Liều lượng của thuốc sẽ được hiệu chỉnh tùy theo mức độ triệu chứng và độ tuổi của bệnh nhân. Để hạn chế tác dụng phụ, Olanzapine sẽ được sử dụng với liều thấp nhất có hiệu quả. Sau đó, liều dùng sẽ được tăng dần và chia thành nhiều lần sử dụng trong ngày.

Liều dùng của thuốc khi sử dụng để điều trị tâm thần phân liệt:

• Chỉ sử dụng cho bệnh nhân từ 18 tuổi trở lên
• Liều khởi đầu: 5 – 10mg/ ngày uống 1 lần, sau đó có thể tăng lên khoảng 5mg/ ngày trong 5 – 7 ngày cho đến khi đạt liều đích là 10mg/ ngày
• Tiếp tục hiệu chỉnh liều ở giai đoạn sau, có thể tăng hoặc giảm 5mg/ mỗi ngày và khoảng cách giữa các lần hiệu chỉnh không dưới 7 ngày. Liều tối đa không được quá 20mg/ ngày
• Liều duy trì: 10 – 20mg/ ngày và chỉ uống 1 liều/ ngày

Bệnh nhân trên 65 tuổi, người bị suy nhược, huyết áp thấp rất nhạy cảm với Olanzapine. Do đó, liều khởi đầu được khuyến cáo là 5mg/ ngày.

Liều dùng của thuốc Olanzapine khi điều trị rối loạn lưỡng cực (được dùng trong giai đoạn hưng cảm cấp hoặc giai đoạn hỗn hợp)

• Trong trường hợp đơn trị liệu: Liều khởi đầu 10- 15mg/ 1 lần/ ngày, sau đó có thể tăng 5mg/ ngày nhưng phải dùng cách nhau 24 giờ đồng hồ. Liều tối đa 20mg/ ngày và liều duy trì từ 5 – 20mg/ ngày tùy trường hợp.
• Phối hợp với Valproat hoặc Lithi: Dùng Olanzapine với liều khởi đầu là 10mg/ lần/ ngày, sau đó có thể tăng hoặc giảm với liều dùng dao động từ 5 – 20mg/ ngày
• Phối hợp với SSRIs trong các đợt hưng cảm cấp: Olanzapine thường được dùng với liều 6mg và SSRIs (chủ yếu là Fluoxetin) được dùng với liều 25mg

Liều dùng Olanzapine cho người dưới 18 tuổi:

• Thường chỉ định cho người từ 13 – 17 tuổi
• Tâm thần phân liệt: Liều khởi đầu từ 2.5 – 5mg/ 1 lần/ ngày, sau đó có thể tăng hoặc giảm liều từ 2.5 – 5mg đến khi đạt được liều tối đa là 20mg/ ngày. Liều đích: 10mg/ ngày (liều thấp nhất có hiệu quả)
• Rối loạn lưỡng cực: Liều khởi đầu từ 2.5 – 5mg/ 1 lần/ ngày. Liều đích 10mg/ ngày. Có thể tăng hoặc giảm liều từ 2.5 – 5mg, liều tối đa 20mg/ ngày.

Không cần hiệu chỉnh liều lượng của thuốc cho bệnh nhân suy thận nhưng cần điều chỉnh cho bệnh nhân bị suy giảm chức năng gan. Trong quá trình điều trị, bệnh nhân cần tái khám thường xuyên để được theo dõi chặt chẽ.

Lưu ý – Thận trọng khi dùng thuốc Olanzapine

Olanzapine là thuốc an thần kinh được sử dụng phổ biến trong điều trị nhiều rối loạn tâm thần. Loại thuốc này được đánh giá mang lại hiệu quả cao nhưng tiềm ẩn không ít rủi ro, nguy cơ. Trước khi sử dụng thuốc, cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Chỉ sử dụng thuốc khi có chỉ định của bác sĩ. Hiện nay, Olanzapine được dùng chủ yếu cho người trên 18 tuổi.
• Olanzapine có thể làm tăng lipid máu và tăng cân rõ rệt hơn ở người từ 13 – 17 tuổi.
• Thận trọng khi dùng thuốc cho người cao tuổi mắc các rối loạn tâm thần liên quan đến sa sút trí tuệ.
• Thuốc Olanzapine 5mg có tác dụng kháng cholinergic (bí tiểu, giảm tiết mồ hôi, giảm tiết nước bọt, tăng nhịp tim, tăng nhãn áp, giảm nhu động ruột,…). nên không sử dụng cho người có tiền sử liệt ruột, glocom góc đóng, và phì đại tiền liệt tuyến.
• Có nguy cơ gây hạ huyết áp thế đứng với những người mắc bệnh mạch máu não, bệnh tim và có các bệnh lý có khả năng gây hạ huyết áp (đang điều trị bằng thuốc chống tăng huyết áp, mất nước,…)
• Tránh vận hành máy móc, làm việc trên cao và điều khiển phương tiện giao thông trong thời gian sử dụng thuốc.
• Thuốc có thể làm tăng đường huyết nghiêm trọng và không thể kiểm soát, ngay cả khi đã ngưng thuốc.
• Bệnh nhân cao tuổi có nguy cơ rối loạn vận động muộn khi sử dụng thuốc Olanzapine 5 mg.
• Các nghiên cứu được thực hiện không nhận thấy bằng chứng rõ rệt về việc Olanzapine có thể gây dị tật thai nhi hay gia tăng biến chứng thai kỳ. Tuy nhiên để đảm bảo an toàn, thuốc chỉ được dùng khi mang thai nếu thật sự cần thiết.

Xem thêm: Uống thuốc trầm cảm khi mang thai có ảnh hưởng gì không?

• Đã có bằng chứng rõ rệt cho thấy Olanzapine bài tiết qua sữa mẹ, từ đó gây ức chế hệ thần kinh trung ương ở trẻ. Do đó, trường hợp đang cho trẻ bú không được chỉ định dùng thuốc hoặc phải ngưng cho trẻ bú trong thời gian điều trị.
• Bảo quản thuốc theo hướng dẫn in trên bao bì và tránh sử dụng nếu nhận thấy thuốc có dấu hiệu hư hại, ẩm mốc.

Tác dụng phụ của thuốc Olanzapine

Bên cạnh hiệu quả an dịu thần kinh, thuốc Olanzapine cũng gây ra nhiều tác dụng không mong muốn như:

• Thần kinh trung ương: Mất ngủ, chóng mặt, ngủ gà, hưng cảm, ác mộng, rối loạn phát âm, hội chứng ngoại tháp, sảng khoái, tăng thân nhiệt,…
• Tiêu hóa: Buồn nôn, nôn mửa, tăng cảm giác thèm ăn, khó tiêu, táo bón, khô miệng,…
• Cơ xương khớp: Run, yếu cơ và dễ bị té ngã (nhất là với người trưởng thành)
• Mắt: Viêm kết mạc, giảm thị lực,…
• Nội tiết: Tăng đường huyết, tăng prolactin máu, tăng cholesterole máu,…
• Tim mạch: Nhịp tim nhanh, đau ngực, hạ áp,…

Một số tác dụng phụ ít gặp khác bao gồm: giảm bạch cầu, giảm bạch cầu trung tính, động kinh, tăng nhạy cảm với ánh sáng, nhịp tim chậm, hội chứng an thần kinh ác tính, và viêm tụy.

Tương tác thuốc

Thuốc Olanzapine có cơ chế rất phức tạp, ảnh hưởng đến nhiều chất nội sinh bên trong não bộ nên có khả năng tương tác với nhiều loại thuốc khác nhau.

Trong trường hợp đang sử dụng thuốc điều trị (bao gồm cả thuốc nam, đông y) hoặc dùng các viên uống bổ sung, TPCN, bệnh nhân nên thông báo đầy đủ với bác sĩ để được xem xét khả năng tương tác với loại thuốc này.

Một số loại thuốc có tác dụng tương tác với Olanzapine:

• Metoclopramide: Tránh dùng đồng thời với Olanzapine do khả năng cao xuất hiện hội chứng an thần kinh ác tính và hội chứng ngoại tháp.
• Levomethadyl: Levomethadyl cũng không được khuyến khích dùng cùng với Olanzapine và các loại thuốc chống loạn thần khác do có nguy cơ ngừng tim, xoắn đỉnh và kéo dài quãng QT.
• Thuốc ức chế hệ thần kinh trung ương: Sử dụng Olanzapine cùng với các loại thuốc ức chế hệ thần kinh trung ương có thể tăng nguy cơ bị hạ huyết áp thế đứng.
• Thuốc ức chế CYP 450: Dùng Olanzapine cùng với các loại thuốc ức chế CYP 450 (Cimetidin, Caffeine, Ciprofloxacin, Erythromycin, Quinidin, Fluvoxamin) có thể làm tăng độc tính và hiệu quả của thuốc Olanzapine.
• Thuốc tác động lên thụ thể beta: Các loại thuốc tác động lên thụ thể beta (Dopamin, Adrenalin,…) có thể gia tăng tác dụng hạ áp của Olanzapine.
• Các thuốc gây cảm ứng CYP 450: Nồng độ Olanzapine trong máu giảm đi đáng kể nếu sử dụng đồng thời với các loại thuốc gây cảm ứng CYP 450 (Phenytoin, Carbamazepin, Rifampicin, Nicotin, Omeprazole, Phenobarbital,…). Do đó, Olanzapine thường được dùng liều cao hơn liều đích để đảm bảo hiệu quả.
• Một số loại thuốc khác: Olanzapine có thể làm giảm tác dụng của một số loại thuốc điều trị Parkinson, thuốc điều trị loạn thần, tăng tác dụng của các loại thuốc kháng cholinergic và tăng tác dụng hạ áp của thuốc điều trị cao huyết áp.

Cách xử lý khi dùng thuốc quá liều

Theo nghiên cứu, sử dụng Olanzapine trên 200mg có thể dẫn đến nguy cơ ngừng tim và tử vong. Ngoài ra, sử dụng thuốc quá liều cũng gây ra rất nhiều triệu chứng nghiêm trọng, đe dọa đến cả sức khỏe và tính mạng.

Các triệu chứng thường khởi phát sau 1 – 2 giờ sử dụng thuốc và đạt tác dụng tối đa sau 4 – 6 giờ. Thời gian triệu chứng khởi phát phụ thuộc vào liều lượng và khả năng dung nạp.

Các triệu chứng quá liều thường là giãn đồng tử, kháng cholinergic, tăng nhịp tim, kích động, co cứng cơ, các triệu chứng ngoại tháp, tăng tiết nước bọt, suy giảm ý thức, hôn mê, loạn nhịp tim, ngừng tim, ngừng hô hấp, động kinh, tăng hoặc hạ áp, hội chứng an thần kinh cấp tính,…

Ngay khi nhận thấy các triệu chứng này hoặc phát hiện đã sử dụng thuốc quá liều, cần gọi cấp cứu để được xử trí kịp thời.

6 lưu ý khi dùng thuốc Olanzapine 5mg

Để hạn chế tối đa những tác dụng ngoải ý muốn khi dùng Olanzapine, bệnh nhân có thể tham khảo một số lưu ý sau:

• Nên sử dụng thuốc sau khi ăn no để tránh cảm giác khó chịu ở dạ dày.
• Thuốc làm chậm nhu động ruột dẫn đến tình trạng đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu và táo bón. Do đó trong thời gian dùng thuốc, nên dùng thức ăn mềm, tăng lượng chất xơ và bổ sung thực phẩm giàu probiotic (lợi khuẩn) để giảm nhẹ các tác dụng không mong muốn.
• Ghi chú thời gian dùng thuốc và uống vào cùng 1 thời điểm trong ngày để đạt hiệu quả tốt nhất. Thói quen này cũng giúp hạn chế các tác dụng không mong muốn.
• Tăng cường tập thể dục và sinh hoạt điều độ trong thời gian điều trị để hạn chế các tác dụng phụ của thuốc.
• Nên dùng thuốc vào buổi tối để tránh bị buồn ngủ vào ban ngày, từ đó có thể hạn chế được việc giảm hiệu suất lao động và học tập.
• Chú ý đến những biểu hiện bất thường và thông báo ngay với bác sĩ để được tư vấn hướng xử trí.

Thuốc Olanzapine 5mg được sử dụng phổ biến, có hiệu quả cao nhưng tiềm ẩn khá nhiều tác dụng phụ. Do đó, bệnh nhân chỉ sử dụng thuốc khi có chỉ định và cần phải tuân thủ tuyệt đối hướng dẫn từ bác sĩ.