Thuốc Bupropion: Thành phần, công dụng và liều dùng
Thuốc Bupropion thuộc nhóm ức chế tái hấp thu norepinephrine và dopamine được chỉ định phổ biến trong điều trị trầm cảm, rối loạn tăng động giảm chú ý hoặc hỗ trợ cho những người thiện thuốc lá nặng cai thuốc. Bupropion có tác dụng cân bằng các dẫn truyền thần kinh trong não bộ, nhờ đó giảm các cảm xúc tiêu cực, tăng cường cảm xúc tích cực để ngăn chặn hành vi tự sát ở người bệnh trầm cảm.
Tìm hiểu chung về thuốc Bupropion
Theo các chuyên gia, nguyên nhân gây bệnh trầm cảm hiện vẫn chưa thể nghiên cứu chính xác, tuy nhiên qua các thí nghiệm đã thấy rõ những bất thường về nồng độ các hóa chất trong não bộ. Do đó các loại thuốc trong điều trị trầm cảm, chẳng hạn như thuốc Bupropion thường được chỉ định với mục tiêu chính là cân bằng các chất dẫn truyền thần kinh cần thiết để cung cấp các cảm xúc tích cực cho người bệnh.
Bupropion thường được bày bán dưới tên Wellbutrin, Buxon hay Budeprion. Tìm hiểu chi tiết sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cơ chế cũng như cách sử dụng loại thuốc sao cho phù hợp và an toàn. Tuy nhiên các thông tin này vẫn chỉ mang tính chất tham khảo, việc dùng thuốc trong bất cứ trường hợp nào cũng nên có chỉ định từ bác sĩ để đảm bảo an toàn tuyệt đối.
Lịch sử thuốc Bupropion
Thuốc Bupropion được điều chế dưới dạng viên nén và được xếp vào nhóm ức chế tái hấp thu norepinephrine và dopamine (NDRI). Thuốc được nghiên cứu và điều chế lần đầu tiên bởi nhà hóa học Nariman Mehta người Ấn Độ từ năm 1969, đến năm 1974 Hoa Kỳ đã cấp bằng sáng chế độc quyền cho ông. Mãi đến năm 30 tháng 12 năm 1985 thuốc mới được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cho phép đưa vào sử dụng để điều trị trầm cảm.
Tuy nhiên đến năm 1986, các cơ quan y tế lại yêu cầu ngừng sử dụng loại thuốc này do có thể gây một số tác dụng phụ không mong muốn, chính là cơn co giật dù chỉ dùng với liều lượng khuyến cáo là 400–600 mg/ ngày, điều này làm ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người bệnh.
Các nghiên cứu sau đó đã tìm ra, các cơn co giật xảy ra khi dùng Bupropion có liên quan đến liều lượng thuốc, không phải lúc nào cũng xảy ra. Đến năm 1989, thuốc bắt đầu được nghiên cứu và điều chỉnh lại, trong đó giảm liều lượng tối đa xuống dưới 450mg/ ngày, kết quả là các phản ứng phụ này hầu như đã biến mất trên rất nhiều người bệnh. Đây cũng là liều lượng tối đa được yêu cầu sử dụng cho tới hiện tại.
Công dụng
Thuốc Bupropion có công dụng chính trong việc cân bằng các hóa chất trong não bộ, tăng nồng độ các chất dẫn truyền thần kinh mang đến cảm xúc hạnh phúc cho người bệnh. Thuốc hoạt động thông qua ức chế tái hấp thu các serotonin, dopamine và norepinephrine và tăng cường chúng một cách tự nhiên.
Bupropion được đánh giá có cơ chế hoạt động khác với một số thuốc chống trầm cảm hiện hành bởi nó là dược phẩm duy nhất hiện nay có tác động mạnh mẽ đến dopamine – một trong những chất dẫn truyền thần kinh quan trọng tạo cảm giác vui vẻ, năng lượng hay sự sáng tạo. Trong khi đó các loại thuốc chống trầm cảm khác, chẳng hạn như Sertralin, paroxetin, fluoxetine lại không thể mang đến tác dụng này.
Nhìn chung, thuốc Bupropion được chỉ định chủ yếu trong các trường hợp sau
- Điều trị trầm cảm
- Điều trị rối loạn tăng động giảm chú ý
- Hỗ trợ các triệu chứng cai thuốc cho người đang bỏ thuốc lá
- Ngăn ngừa chứng trầm cảm theo
- Phối hợp với một số thuốc khác để điều trị giai đoạn trầm cảm trong rối loạn lưỡng cực
- Dùng để cải thiện các cảm xúc lo lắng quá mức ở những bệnh nhân trầm cảm
Cách dùng và liều dùng
Liều dùng thuốc Bupropion dựa trên tình trạng, triệu chứng của từng người. Thuốc thường được chỉ định cùng một số loại thuốc khác để cải thiện các triệu chứng trầm cảm hiệu quả nhất. Việc dùng thuốc cần có chỉ định hoặc đơn thuốc từ bác sĩ chuyên môn, tuyệt đối không được tự ý sử dụng.
Thuốc Bupropion được điều chế với 3 dạng chính gồm viên thông thường (phóng thích ngay lập tức (Wellbutrin (R)); viên nén bao phóng thích kéo dài (Wellbutrin SR (R)) và viên nén giải phóng kéo dài (dạng XL). Liều dùng và cách dùng được chỉ định phổ biến như sau
Với điều trị trầm cảm:
- Viên nén Wellbutrin (R): Bắt đầu với liều 100 mg x 2 lần/ngày hoặc có thể tăng 75 mg x 3 lần/ngày liên tục trong 3 ngày, nếu không cải thiện có thể tăng liều lượng 100 mg x 3 lần/ngày. Không dùng liều lượng 300mg nếu chưa bắt đầu được vài tuần, tuy nhiên nếu có hiệu quả có thể tăng 150 mg x 3 lần/ngày. Trong vòng 3 ngày không được tăng quá 100mg so với liều thuốc Bupropion đã sử dụng trước đó. Ngưng ở liều 450mg/ ngày nếu không có hiệu quả cải thiện tích cực sau vài tuần.
- Viên bao phim dạng Wellbutrin SR (R): liều khởi đầu 150 mg/ 1 lần / ngày được chỉ định vào buổi sáng. Nếu có cải thiện tích cực có thể tăng lên dùng 2 lần/ ngày với liều 150mg/ lần. Nếu không cải thiện tốt có thể tăng 200 mg x 2 lần / ngày, tuy nhiên không dùng liều quá 300mg/ ngày nếu chưa dùng được vài tuần và không dùng quá 450mg/ ngày.
- Viên nén giải phóng kéo dài (dạng XL): liều ban đầu thường được chỉ định 150 mg x 1 lần / ngày, có thể tăng 300mg/ lần với 1 liều duy nhất vào ngày thứ 4 nếu trước đó có những cải thiện tốt. Sau vài tuần có thể tăng liều thuốc Bupropion trên 300mg/ngày nhưng không được vượt quá 450mg/ ngày.
Cai thuốc lá
- Viên nén Wellbutrin SR (R): dùng liều khởi đầu 150mg/ ngày, liên tiếp trong 3 ngày đầu, sử dụng trước thời điểm ngừng hút thuốc hoàn toàn từ 1- 2 tuần. Liều duy trì của thuốc Bupropion thường được chỉ định là 150 mg x 2 lần / ngày kéo dài trong 7-12 tuần.
Trầm cảm liên quan đến rối loạn lưỡng cực
- Tùy tình trạng, người bệnh có thể được khuyến nghị dùng thuốc Bupropion với liều 75-400mg/ngày đồng thời kết hợp với một loại thuốc có tác dụng ổn định cảm xúc chẳng hạn như Carbamazepine, lithium, valproate
Việc dùng thuốc Bupropion cho từng bệnh nhân sẽ không giống nhau, tùy thuộc vào nhiều yếu tố. Nếu thấy các triệu chứng cản thiện, bác sĩ cũng điều chỉnh liều lượng thuốc cho phù hợp để giảm tối đa các phản ứng phụ không mong muốn khác.
Tác dụng phụ
Hầu hết các loại thuốc được chỉ định trong điều trị trầm cảm đều kèm theo nhiều tác dụng phụ không mong muốn, điều này có thể khiến một số người bệnh cảm thấy thuốc không có hiệu quả. Bác sĩ thường sẽ xem xét giữa các lợi ích hay các phản ứng phụ không mong muốn mà thuốc Bupropion có thể đem lại trước khi chỉ định cho người bệnh.
Một số phản ứng không mong muốn có thể xuất hiện khi dùng thuốc Bupropion gồm
- Khô miệng, khát nước
- Buồn nôn, nôn
- Gặp vấn đề về tiêu hóa, chẳng hạn đau bụng, tiêu chảy
- Giảm cảm giác thèm ăn, có thể sụt cân, rối loạn vị
- Rối loạn ham muốn tình dục
- Đau đầu, hoa mắt, chóng mặt
- Mệt mỏi, buồn ngủ, uể oải
- Khó ngủ có thể gặp ở một số bệnh nhân
- Tính tình cáu gắt, dễ kích động
- Tim đập nhanh, đau ngực
- Tê và ngứa ran
- Kém tập trung, giảm trí
- Phát ban
- Đổ mồ hôi nhiều và sốt
- Đi tiểu nhiều hơn bình thường
Mức độ các phản ứng phụ sẽ xảy ra không giống nhau ở từng người, tuy nhiên hầu như ai cũng có thể gặp phải một số phản ứng ngoài mong muốn. Theo dõi và gọi ngay cho bác sĩ nếu người bệnh sau khi dùng thuốc Bupropion có các biểu hiện sau
- Co giật
- Nôn mửa nghiêm trọng
- Sốt cao, tim đập nhanh, sưng lưỡi/ mặt, đau họng, phát ban lan rộng
- Nhầm lẫn, xuất hiện ảo giác, suy nghĩ và hành vi bất thường
- Bí tiểu hoặc tiểu không tự chủ
- Phát ban lan rộng hoặc da bị phồng rộp không rõ nguyên do
Người bệnh cần nhanh chóng thông báo cho bác sĩ chủ trị hoặc bệnh viện gần nhất để có hướng khắc phục kịp thời. Tùy tình trạng bác sĩ có thể hướng dẫn các biện pháp sơ cứu tạm thời hoặc cần nhanh chóng đưa đến bệnh viện cấp cứu để phòng tránh các hệ lụy liên quan trực tiếp đến tính mạng người bệnh.
Chống chỉ định
Không phải bất cứ tình trạng này cũng được chỉ định thuốc Bupropion. Cần đặc biệt lưu ý khi chỉ định thuốc cho các đối tượng sau
- Người quá mẫn với các thành phần của thuốc
- Phụ nữ có thai, người đang cho con bú hay người có dự định mang thai đều cần thông báo cho bác sĩ
- Người sử dụng các thuốc chống trầm cảm IMAO trong vòng 2 tuần
- Bệnh nhân từng có tiền sử động kinh, co giật hoặc có khối u hệ thần kinh trung ương
- Người đang sử dụng nhóm thuốc benzodiazepine để điều trị trầm cảm
- Bệnh nhân đang điều trị chứng cuồng ăn hoặc chán ăn tâm thần
- Người có tiền sử chấn thương sọ não, dị dạng mạch máu não hoặc các tổn thương tại hệ thần kinh
- Người có tiền sử bệnh tăng nhãn áp (glaucoma đóng góc).
- Bệnh nhân có tiền sử hoặc đang điều trị rối loạn tâm thần thể hưng cảm
- Người già, trẻ em dưới 18 tuổi nên tham khảo kỹ với bác sĩ trước khi sử dụng
- Bệnh nhân nghiện rượu hoặc đang điều trị chứng này
- Người có tiền sử gặp các vấn đề về gan, thận, dạ dày, tiểu đường hoặc các cơ quan nội tạng khác cần thông báo cho bác sĩ
- Không sử dụng đồng thời khi uống rượu hoặc các chất kích thích, chất có cồn khác
- Không sử dụng đồng thời với các thuốc như Codeine; Pimozide; Tamoxifen; Thioridazine.
Một số lưu ý khi sử dụng thuốc Bupropion
Nói chung với những lợi ích mà thuốc Bupropion đem lại trong điều trị trầm cảm hay các rối loạn tâm lý khác thì đây vẫn là loại thuốc được chỉ định cho nhiều bệnh nhân. Bác sĩ thường sẽ xem xét về tình trạng sức khỏe, tiền sử bệnh lý và dị ứng, xét nghiệm và thử một số phản ứng.. Thông qua đó mới chỉ định các nhóm thuốc phù hợp nhất cho từng người.
Để thuốc Bupropion phát huy tốt nhất tác dụng và đảm bảo an toàn cho sức khỏe người dùng, cần lưu ý các vấn đề sau
- Đảm bảo sử dụng theo đúng liều lượng được bác sĩ chỉ định
- không tự ý tăng/ giảm liều hay ngưng liều dùng đột ngột, điều này cần phụ thuộc vào sự theo dõi từ bác sĩ
- Ở các liều đầu tiên, người bệnh nên theo dõi các phản ứng của cơ thể để kịp thời phát hiện bất thường và thông báo cho bác sĩ
- Không nên sử dụng cho những người lái xe, vận hành máy móc hay các công việc cần sự tập trung do có thể gây chóng mặt đột ngột
- Nên duy trì dùng thuốc trong một khung giờ nhất định, tránh dùng gần thời điểm đi ngủ vì có thể gây mất ngủ
- Tuyệt đối không dùng hơn 450mg thuốc Bupropion/ ngày vì có thể gây ra các phản ứng co giật
- Nếu quên một liều thuốc có thể bỏ qua nếu gần với liều uống tiếp theo, không dùng 2 liều cùng lúc
- Nếu sử dụng quá liều gây ngộ độc cần nhanh chóng thông báo cho bệnh viện gần nhất, thực hiện các biện pháp sơ cứu theo hướng dẫn của y tá để tránh gây nguy hiểm đến tính mạng
- Bảo quản thuốc ở nhiệt độ phòng, không để dưới ánh nắng trực tiếp, nơi ẩm thấp hay trong tủ lạnh
- Nuốt thuốc trực tiếp với nước lọc, không nên nhai hay nghiền nhỏ
- Nếu sử dụng với các loại thuốc điều trị bệnh lý khác nên thông báo với bác sĩ hoặc giãn cách liều dùng hai loại thuốc từ 1- 2 tiếng để tránh các phản ứng không mong muốn
- Thuốc không cho tác dụng ngay lập tức mà thường mất ít nhất 4 tuần nên người dùng cần kiên trì và không cần quá lo lắng
- Chỉ sử dụng đơn độc thuốc Bupropion sẽ không mang lại tác dụng trong điều trị trầm cảm mà nên kết hợp với các liệu pháp trị liệu tâm lý để mang đến hiệu quả tốt nhất
- Thay đổi chế độ sống khoa học, ăn uống đủ chất, đi ngủ đúng giờ, tập luyện thể dục thể thao hằng ngày để tăng cường hóa chất não bộ tự nhiên, cải thiện cả về thể chất lẫn tinh thần
Thuốc Bupropion giúp các chất dẫn truyền thần kinh được cân bằng để người bệnh dần lấy lại được những cảm xúc tích cực và năng lượng hằng ngày, tuy nhiên cũng chỉ mang lại hiệu quả phần nào trong điều trị trầm cảm. Người bệnh cần phối kết hợp với trị liệu tâm lý và một lối sống lành mạnh, tích cực hơn để nâng cao dần chất lượng cuộc sống, khôi phục sức khỏe tinh thần, nhờ đó tránh xa mọi bệnh tật.
Có thể bạn quan tâm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!